ΑΡΘΡΑ
Μια πλούσια αρθογραφία, σχετικά με τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τον εσωτερισμο, την επιστήμη και άλλα ένδιαφέροντα θέματα.
Δρομος Ηρωα

Ευρετήριο Άρθρου

Μια συγκριτική μελέτη της δομής των μύθων

Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι ένα χαρακτηριστικό αποκλειστικά του ανθρώπινου όντος. Τα ζώα αισθάνονται, συγκινούνται, σκέφτονται, επικοινωνούν και χρησιμοποιούν κώδικες γλώσσας. Σ’ αυτούς τους τομείς, οι διαφορές με τον άνθρωπο είναι απλώς ποσοτικές. Το θρησκευτικό συναίσθημα, όμως, λείπει από τα ζώα και θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί στοιχείο ποιοτικής διαφοράς ανάμεσα στο ζώο και στον άνθρωπο, μαζί με την ικανότητα του γέλιου. Η Θρησκευτική ικανότητα βασίζεται σε μία καθαρά εσωτερική και πνευματική στάση του ανθρώπου προς το Άπειρο, το Αιώνιο. Η πρώτη σχεδόν εκδήλωση αυτής της τάσης είναι η ταφή των νεκρών που υποδηλώνει την πίστη σε μια μεταθανάτια ζωή και στην αιωνιότητα του εσωτερικού Είναι του ανθρώπου. 

Η δομή και η λειτουργία του θρησκευτικού φαινομένου βασίζεται στην έννοια του Μύθου, καθώς και στην τέλεση Ιεροτελεστιών και στη θέσπιση της Μύησης. Ωστόσο οι δύο τελευταίες, χωρίς την ύπαρξη του μυθικού και μαγικού στοιχείου, δεν αποτελούν από μόνες τους κύριο γνώρισμα του θρησκευτικού στοιχείου. Σε μερικές κοινωνίες ζώων, γίνονται τελετές γαμήλιου και νεκρικού ακόμα τύπου και μυήσεις μεταβίβασης εμπειριών, έστω σε πρωτόγονο βαθμό, όπως στους πιθήκους και σε άλλα ανώτερα θηλαστικά. Επίσης στην ανθρώπινη κοινωνία γίνονται τελετές χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο, όπως η τελετή της απονομής πτυχίων, καθώς και μυήσεις (με την καθαρά εξωτερική έννοια της εκμάθησης μιας τέχνης) στον επαγγελματικό τομέα. Μόνο με την ύπαρξη και την υποταγή στο Μύθο αποκτούν όλα αυτά θρησκευτικό και πνευματικό περιεχόμενο και ουσία. 

nea acropoli excalibur

Ο Μύθος, ως υπόσταση του θρηκευτικού στοιχείου, λειτουργεί στη διάσταση του αιώνιου. Είναι διαχρονικός και έχει καθολική και ολοκληρωτική τάση. Αποτελεί ένα πρότυπο, ένα μοντέλο δράσης και συμπεριφοράς πρωταρχικής έννοιας, δηλαδή πριν από την αρχή ή θεμελιώνοντας την αρχή. Αποτελεί ένα αρχέτυπο, ικανό να συλληφθεί από το ανθρώπινο πνεύμα. Αντίθετα, τα ιστορικά γεγονότα και οι δράσεις κινούνται σ’ ένα περιορισμένο χωροχρονικό πλαίσιο, στερούνται αιωνιότητας και καθολικότητας, εκτός κι αν ενσαρκώνουν το Μύθο. Η Ιστορία αποτελεί τη χωροχρονική ανάπτυξη μιας αλήθειας, μιας πράξης. Το παρελθόν είναι αληθινό (α στερητικό + λήθη), όσο όμως δεν το λησμονούμε. Η Ιστορία είναι εξαρτημένη και ελεύθερη κατά κάποιον τρόπο, γιατί τα γεγονότα μπορούν να συμβούν έτσι ή  αλλιώς και ποτέ δεν είμαστε εντελώς σίγουροι πώς και γιατί συνέβησαν έτσι κι όχι διαφορετικά ή γιατί έγιναν σ’ εκείνον το χώρο ή το χρόνο κι όχι σε άλλον. Ο Μύθος ποτέ δεν πεθαίνει, γιατί ζει στον ανθρώπινο Συλλογικό Νου και είναι η αιτία της ιστορικής ροής, η οποία τείνει να μιμηθεί το Μύθο, ν’ ακολουθήσει το πρωταρχικό μοντέλο, το αρχέτυπο, το Ντάρμα. Ο Μύθος, για παράδειγμα, του Παγκόσμιου Κατακλυσμού αποτελεί μέρος της δομής του Συλλογικού ανθρώπινου πνεύματος και της εξελικτικής του πορείας, ανεξάρτητα από τις ιστορικές χωροχρονικές του ενσαρκώσεις. 

Η δομή του Μύθου αυτού ρυθμίζει τα ιστορικά γεγονότα και την ανάμνησή τους, είτε αυτά έγιναν στο παρελθόν (Ατλαντίδα, Λεμουρία), είτε πρόκειται να γίνουν στο μέλλον των επόμενων Φυλών. Η δομή παραμένει ίδια. Το ίδιο κι ο Μύθος της ενσάρκωσης του Γιου ή Αβατάρα του Θεού Πατέρα. Η δομή του Μύθου είναι ίδια στον βεδικό Άγνι, στον Ώρο, στο Βούδα ή στο Χριστό, με ελάχιστες παραλλαγές, αν και μεσολαβούν εκατοντάδες χρόνια μεταξύ τους. Ο Άγγελος ή Δέβα που προαναγγέλλει, η γέννηση από παρθένο μητέρα, το προσκύνημα των βασιλέων και μάγων, η μάχη και η νίκη κατά του κακού δαίμονα και τέλος ο θάνατος και η ανάσταση του Θεανθρώπου και η ανάληψή του στους Ουρανούς, είναι κοινά στοιχεία σε όλες τις “ιερές ιστορίες” των Αβατάρα στις διάφορες θρησκείες. 

Δεν έχει σημασία αν πράγματι έγιναν όλα έτσι στην πραγματική ιστορία. Σημασία έχει ότι ενσάρκωσαν τον Αιώνιο Μύθο, τη μία Αλήθεια: της καθόδου της Θεότητας μέσα στον άνθρωπο, πέρα από ονομασίες, γεωγραφικά πλάτη και μήκη ή ιστορική εποχή. Οι μυθικές δομές αποτελούνται από αλληγορίες και εμβλήματα, όπως μία κινηματογραφική ταινία αποτελείται από διάφορα συνεχόμενα φωτογράμματα και κάθε έμβλημα αποτελείται από διάφορα σύμβολα. Το σύμβολο είναι η κύρια μονάδα του Μύθου. Η μελέτη και η έρευνα των αρχαίων συμβόλων του θεολογικού επιπέδου είναι μία ολόκληρη επιστήμη που αναπτύχθηκε πολύ τις τελευταίες δεκαετίες, ξεπερνώντας πλέον τα δογματικά συμπλέγματα του θρησκευτικού φανατισμού. Η συγκριτική μελέτη των συμβόλων που μοιάζουν σαν κρύσταλλα του Συλλογικού ανθρώπινου Πνεύματος, τα οποία αντανακλούν το Φως της Θείας Σοφίας, μας αποκαλύπτει μια πλειάδα βαθιών γνώσεων για τα μυστήρια και τη δομή του σύμπαντος, για την εξέλιξη και για τον άνθρωπο, που κανένας πριν δεν θα μπορούσε να υποψιαστεί. Πίσω από τις φαινομενικές διαφορές, που δήθεν υπάρχουν μεταξύ των διάφορων θρησκειών, φτερουγίζει η ίδια Αλήθεια, οι ίδιοι Μύθοι και ουσιαστικά τα ίδια σύμβολα. Αρκεί να εφαρμόσουμε τη συγκριτική μελέτη και τα κλειδιά ερμηνείας με σωστό και ειλικρινή τρόπο. Οι διαφορές είναι επιφανειακές, αποτέλεσμα της προσαρμογής του Θείου Μηνύματος στους διάφορους λαούς, στις ιστορικές ανάγκες και στις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. 

Η συγκριτική έρευνα των θρησκειών και των συμβόλων είναι το καλύτερο εργαλείο για να σβήσει από το ανθρώπινο πνεύμα κάθε ίχνος φανατισμού, άγνοιας, εγωισμού και κάθε αίτημα αποκλειστικότητας και υποκειμενικότητας καθώς και για να αποκτηθεί ένα πραγματικά ανοιχτό, καθαρό και αντικειμενικό πνεύμα, που αποτελεί το κύριο στοιχείο για να φτάσει κανείς στη Σοφία, στην αληθινή προσέγγιση του Θείου και του Εαυτού του. Αν και η συγκριτική μελέτη των Μύθων και η πολύπλευρη ερμηνεία τους είναι δύσκολο έργο και απαιτεί χρόνια έρευνας και φιλοσοφικής εξερεύνησης, θα παρουσιάσουμε στον αναγνώστη ένα συγκριτικό συνοπτικό μοντέλο της μυθικής ομοιότητας στη δομή των κοσμογονικών Μύθων Αρχής, σε διάφορες αρχαίες θρησκείες. Η Κοσμοποίηση (μέσω της θεσμοποίησης της Τάξης και του Νόμου) κορυφώνει τη μυθική ηρωική πορεία, όπως φαίνεται στον πίνακα Α’.

Πιο αναλυτικά, στον πίνακα Β έχουμε την ανάπτυξη του Ελληνικού Κοσμολογικού Μοντέλου, με τις 7 κύριες μυθικές φάσεις στα τρία επίπεδα του Μύθου, δηλαδή το Θεϊκό, το Ηρωικό και το Ανθρώπινο. Οι διάφορες φάσεις παραλληλίζονται με τις προηγούμενες του πίνακα Α και γενικά μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε Μύθο Αρχής κάθε θρησκείας γιατί, όπως είδαμε, η δομή, με ελάχιστες παραλλαγές, είναι πάντα ίδια. Η ιστορική ανάπτυξη απλώς ενσαρκώνει, μιμείται το πρωταρχικό μοντέλο στις διάφορες κλίμακες. Ακόμα και στα παραμύθια, που είναι Μύθοι προσαρμοσμένοι στον παιδικό νου, βρίσκουμε κωδικοποιημένους θησαυρούς σοφίας, αν εφαρμόσουμε τα κλειδιά ερμηνείας και τα αποκρυπτογραφήσουμε ακολουθώντας το γενικό μυθικό μοντέλο. Τα παραμύθια της Χιονάτης και της Κοκκινοσκουφίτσας μας μιλούν για τη δημιουργία του Κόσμου, τη μάχη ανάμεσα στις δυνάμεις της Δικαιοσύνης και του Σκότους, τη νίκη του νέου Νόμου πάνω στο Χάος και γενικά για τη διαδικασία της εξέλιξης και της Κοσμοποίησης. Αν και δεν διαθέτουμε χώρο για να εξηγήσουμε αναλυτικότερα τους πίνακες, θα δώσουμε μια γενική ιδέα για την έννοια και την ερμηνεία κάθε φάσης, ώστε ο ερευνητής να μπορέσει μόνος του να επιχειρήσει τη συγκριτική μελέτη προεκτείνοντάς την και σε άλλα θρησκευτικά και θεολογικά στοιχεία.