"Μέσα στον σκοτεινό Μεσαίωνα ένας μυστηριώδης φιλόσοφος ήξερε να ζει και να πεθάνει για τις ιδέες του. Γίνεται ξανά ένας φάρος που οδηγεί όσους αναζητούν την αλήθεια μπρος σ' ένα νέο μεσαίωνα που έρχεται γοργά καταπάνω μας." Από διάλεξη του Ιδρυτή της Νέας Ακρόπολης διεθνώς J.A.LIVRAGA
Στη Νέα Ακρόπολη δεν πιστεύουμε ότι τα πανεπιστήμια είναι που κάνουνε τους φιλοσόφους. Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται φιλόσοφοι. Γιατί αν φιλόσοφος είναι αυτός που αναζητεί την αλήθεια, τότε όλοι είμαστε φιλόσοφοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Ακόμη και ένα μικρό παιδί, όταν κάνει βασικές ερωτήσεις στους γονείς του, κάνει χωρίς να το ξέρει, φιλοσοφία. Αναζητά την αλήθεια. Αν και δεν έχει βέβαια το φιλοσοφικό λεξιλόγιο. Και αυτό είναι που συνέβη στην ανθρωπότητα όταν μπήκε στον Μεσαίωνα. Αναφερόμαστε στον μεσαίωνα που επηρέασε τις δυτικές χώρες στην κοιλάδα της Μεσογείου.
Δεν είναι ότι με το γκρέμισμα του δυτικού πολιτισμού ο άνθρωπος έπαψε να είναι φιλόσοφος. Όχι, ο άνθρωπος έχασε απλώς το φιλοσοφικό λεξιλόγιο, για να μπορεί να έχει επαφή με την φιλοσοφία. Κάθε Μεσαίωνας, όπως και αυτός στον οποίο αναφερόμαστε, είναι ένας από τόσους που υπήρξαν στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Κάθε Μεσαίωνας χαρακτηρίζεται από μία πρώτη φάση η οποία είναι φάση χάους, όπου λείπουν νοητικές δομές για να μπορούν να εκφράζουν όλα αυτά που υπάρχουν μέσα στον Πολιτισμό και μέσα στον άνθρωπο. Αυτό συνέβη με τον Ελληνικό Πολιτισμό. Πολύ λίγα κομμάτια και αποσπάσματα από τον Πλάτωνα, τον Σενέκα είχαν μείνει απομονωμένα σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης.
Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γκρεμίστηκαν οι διάφορες αξίες θρησκευτικού, πολιτιστικού, ηθικού και πολιτικού χαρακτήρα. Άρχισαν να γίνονται εισβολές από την Ανατολή που διεισδύουν μέσα στα σύνορα και αρχίζουν να διαβρώνουν αυτό τον Δυτικό Πολιτισμό με την πτώση της Ρώμης.
Εξαιτίας ενός παράδοξου της Ιστορίας, οι Δυτικοί άνθρωποι , που βυθίζονται στο σκοτάδι, θα βρουν πολλά στοιχεία του παλιού Πολιτισμού, του Κλασσικού, στους γύρω λαούς, στις γύρω περιοχές του Αραβικού κόσμου που περιτριγυρίζουν την Ευρώπη. Γι' αυτό έχει μεγάλη σημασία κυρίως η πρώτη Σταυροφορία, η οποία θα δημιουργήσει ορισμένα φαινόμενα, όχι μόνο Φιλοσοφικού και Πολιτιστικού χαρακτήρα, αλλά και Εσωτερικού, όπως είναι η δημιουργία του Τάγματος των Ναϊτών και διαφόρων άλλων Ταγμάτων που μετά θα έχουν μεγάλη επίδραση στη Δύση.
Από εκεί ξεκινάει μια διαδικασία μεγάλων αλλαγών, που γίνονται ταυτόχρονα στη Δύση και στην Ανατολή. Αυτή την περίοδο μπορούμε να την τοποθετήσουμε ανάμεσα στον 10ο αιώνα, που αρχίζει αυτή η διαδικασία και τον 15ο αιώνα που πέφτει η Κων/πολη. Μερικοί σύγχρονοι Ιταλοί ιστοριογράφοι, πιστεύουν ότι κατά κάποιο τρόπο αυτός ο Μεσαίωνας δεν είχε καθολική εμβέλεια,γιατί μερικά Τάγματα, κυρίως Ισλαμικά Αραβικού τύπου είχαν κρατήσει μία πολύ υψηλή νοητική και πολιτιστική στάθμη. Οπως π.χ.στα πανεπιστήμια της Κόρντοδα, Τολέδο, Σαλαμάγκα και επίσης στο Βυζάντιο, στην Κωνσταντινούπολη, είχε συνεχιστεί κατά κάποιο τρόπο χωρίς διακοπή ο Ελληνορωμαϊκός κόσμος. Όμως αρχίζουν να εμφανίζονται και στους δύο κόσμους, Δυτικό και τον Ανατολικό, μια σειρά αντιφάσεων. Οι αντιφάσεις αυτές εντοπίζονται ανάμεσα στους κλασσικούς νέα φιλοσόφους που αρχίζουν να μεταφράζονται για μελέτη και ανάμεσα στις θρησκείες, κυρίως στην χριστιανική και την ισλαμική. Δημιουργούνται μεγάλα σχίσματα ανάμεσα στις ομάδες τόσο στην Ανατολή όσο και στην Δύση.Είναι πολύ ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς, για παράδειγμα την εποχή του Ομάρ Καγιάν, και να παρατηρήσει πως στον πρώτον αυτόν αιώνα που αρχίζει μετά τον 10ο , αρχίζουν και δημιουργούνται διάφορες αιρέσεις στον ισλαμικό κόσμο, που η κάθε μία από αυτές αποσπάται από τον κεντρικό κορμό. Και η έρευνα των κλασσικών συγγραφέων, των κλασσικών φιλοσόφων κάνει να ταρακουνιέται η πίστη αυτών των ισλαμιστών στο κοράνι επειδή δεν μπορούν να την συμβιβάσουν με τις διδασκαλίες των αρχαίων φιλοσόφων. Ετσι εμφανίζονται μεγάλοι άντρες οι οποίοι παίζουν τον ρόλο του «μεντεσέ» που συνδέουν το ένα μέρος με το άλλο, δηλαδή την πίστη με την κλασσική φιλοσοφία, όπως για παράδειγμα ο Αβικένο.
Στα Ρουμπαγιάρ του Oμάρ Καγιάν θα δούμε πως πνέει ένα πνεύμα συμβιβασμού αναμεσα στα δύο αυτά στοιχεία για την ζωή και για τον θάνατο και με ένα πνεύμα διονυσιακού χαρακτήρα θα λέγαμε, επειδή δίνουν μεγάλη αξία στην φυσική, γήινη ζωή, τη στιγμή που η επίσημη ισλαμική θρησκεία, της αρνιόταν αυτό το χαρακτηριστικό. Επίσης στην Δύση από τον 12ο-13ο αιώνα και μετά δημιουργείται αυτό το φαινόμενο που θα εκδηλωθεί στην αναγέννηση και συγκεκριμένα στο φαινόμενο του Ιταλικού 14ου-15ου κυρίως αιώνα. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης θα κόψει τον δρόμο των μπαχαρικών που ένωνε ως τώρα την Ανατολή με την Δύση.Σήμερα, από την δική μας σύγχρονη άποψη, είναι δύσκολο να καταλάβουμε τί σημασία είχαν τότε για τους Ευρωπαίους τα μπαχαρικά. Η κάθε ιστορική στιγμή έχει την δική της αλλοτρίωση. Εμείς σήμερα δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε ίσως χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα ή χωρίς air condition. Και ακόμη, υποσυνείδητα, πιστέυω ότι είναι απαραίτητο για την ύπαρξη της ζωής το να έχουμε ηλεκτρισμό και διάφορα άλλα ευεργετήματα του τεχνολογικού πολιτισμού. Και όμως η ανθρωπότητα στο παρελθόν έζησε τόσες χιλιετηρίδες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και χωρίς τα τεχνολογικά ευρήματα.Αυτοί που έκαναν τα θαύματα του Παρθενώνα και άλλων μεγάλων διαφόρων μνημείων δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα ούτε καν παρόμοια στοιχεία. Και με το ίδιο σκεφτικό, ο άνθρωπος της αναγέννησης πιστεύει, είναι αλλοτριωμένος, ότι χωρίς τα μπαχαρικά της Ανατολής δεν μπορεί να χωνέψει καλά την τροφή του και κυριαρχεί πραγματικός πανικός. Χάρις σ' αυτόν τον πανικό, είναι που γίνεται η ανακάλυψη της Αμερικής.Αν και πράγματι ο Κολόμβος ποτέ δεν ήξερε ότι είχε ανακαλύψει την Αμερική. Αυτό που πραγματικά ήθελε να ανακαλύψει, ήταν άλλη πορεία προς τις Ινδίες για να μπορούν πιο εύκολα να έχουν τα μπαχαρικά. Τα Πορτογαλικά πλοία θα κάνουν το ίδιο για να μπορούν να φτάσουν στην Αραβία.
Θα ήταν χρονοβόρο το να αναλύσουμε όλη αυτή την διαδικασία. Απλώς πρέπει να καταλάβουμε ότι ήταν μια μεγάλη κρίση για την ανθρωπότητα τότε και ήθελαν να την ξεπεράσουν. Αυτή η ανάγκη αλλαγής, τους οδηγεί να αναζητήσουν στα κλασσικά πρότυπα της φιλοσοφίας,νέα στοιχεία για να μπορούν να δημιουργήσουν έναν νέο και καλύτερο κόσμο. Και από κει και η λέξη «αναγέννηση». Ολοι θέλουν να αναγεννήσουν τον κλασσικό κόσμο, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Αλλά υπάρχουν ορισμένοι πυρήνες μέσα στην κοινωνία που έχουν σταματήσει να λειτουργούν και κατά κάποιο τρόπο εμποδίζουν το πέρασμα αυτών των νέων ρευμάτων προς αλλαγή. Τότε αρχίζουν να εμφανίζονται πραγματικές συγκρούσεις ανάμεσα σ' αυτούς τους αναγεννησιακούς στοχαστές -φιλοσόφους και στις επίσημες θρησκείες και συγκεκριμένα στη Δύση με τον Χριστιανισμό. Το ίδιο συμβαίνει και στον Ισλαμικό κόσμο. Τίποτα από αυτά όμως δεν είναι απόλυτο. Είναι πράγματα που εξαρτώνται από την ιστορική στιγμή, την πολιτική, από την διακυβέρνηση. Μερικές φορές αυτές οι δυνάμεις, φαινομενικά συγκρουόμενες, θα συμμαχήσουν μεταξύ τους για να αλλάξουν κάποια στιγμή την πορεία του κόσμου.
Στην Δύση η γραμμή του Ακινάτη θα κρυσταλλοποιηθεί με τον ίδιο τον Θωμά τον Ακινάτη που πιστεύει ότι έχει βρει την φόρμουλα για να μπορεί να παντρέψει τον κλασσικό -φιλοσοφικό κόσμο με την μορφή της χριστιανικής θρησκείας. Κι έτσι θα χρησιμοποιηθούν αυτή την εποχή τα έργα του Αριστοτέλη που ήταν τότε τα πιο γνωστά φιλοσοφικά κείμενα. Επίσης θα χρησιμοποιηθεί ο Πλάτωνας, θα βασιλέψει όμως η γραμμή του Αριστοτέλη.
Βρέθηκαν και μερικά αποσπάσματα από Προσωκρατικούς φιλοσόφους που θεωρούνταν χαμένα ως τότε και υπάρχει μια μανία για να βρουν και να πάρουν πίσω, αυτοί οι αναγεννησιακοί στοχαστές, εκείνα τα χαμένα αποσπάσματα των κλασσικών φιλοσόφων. Αυτό, μακρόχρονα θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στην Δύση. Ένα από τα προβλήματα αυτά, είναι το σχίσμα στην καθολική εκκλησία με τον Καλβίνο και τους Διαμαρτυρόμενους, η απομάκρυνση της Καθολικής εκκλησίας από την Ορθόδοξη και η δημιουργία δυνατών συγκρούσεων.
Από όλα αυτά τα πρόσωπα που ήταν πρωταγωνιστές της τόσο τρομερής αλλά και ενδιαφέρουσας εκείνης ιστορικής εποχής, διαλέξαμε το πρόσωπο του Τζορντάνο Μπρούνο.ίσως επειδή είναι ο πιο συμβολικός άνθρωπος της εποχής αυτής και ταυτόχρονα ο λιγότερο γνωστός. Ακόμα και σήμερα δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε ποιός ακριβώς ήταν ο Τζορντάνο Μπρούνο, λόγω του ότι ήταν ένας άνθρωπος πολύπλευρος και θυμίζει πολύ εκείνον τον Ομάρ Καγιάν που προηγούμενος ανέφερα. Ενδιαφερόταν για την αστρονομία, τα φυτά, τα ορυκτά, την φιλοσοφία, την τέχνη, την επιστήμη. Ήταν ένας κοσμοπολίτης - φιλόσοφος με τον πλατωνικό τρόπο, με τα κλασσικά πρότυπα.
Γεννιέται στην τελευταία φάση αυτού του Δυτικού προβληματισμού, το έτος 1548 σ' ένα χωριό κοντά στην Νάπολη, την Νόλλα. Λένε ότι μπαίνει καλόγερος σαν Δομινικανός, όπως και άλλα πρόσωπα της εποχής του.
Την εποχή εκείνη, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια ήταν κάτοχοι μεγάλων βιβλιοθηκών. Όποιος έχει δει μια μεσαιωνική βιβλιοθήκη, καταλαβαίνει τί εννοώ. Τα βιβλία ήταν τοποθετημένα σ' ένα είδος βιβλιοθήκης και ήταν αλυσοδεμένα. Όποιος ήθελε να διαβάσει, να γνωρίσει τα βιβλία δεν μπορούσε να τα αγοράσει, όπως σήμερα. Έπρεπε να πάει στην εκκλησία η στο μοναστήρι όπου βρισκόταν το βιβλίο και να το αντιγράψει με το χέρι για να το μελετήσει, όταν του το επέτρεπαν βέβαια. Ήταν στη διάθεση του βιβλιοθηκάριου το αν μερικά βιβλία δανείζονταν και άλλα αποκρύπτονταν. Ο Τζορντάνο Μπρούνο μέ πολύ περιορισμένες πηγές γνώσεων βιβλιογραφίας φαινομενικά, ξέρει τέλεια τους κλασσικούς συγγραφείς και αυτό είναι το πρώτο που μας εκπλήσσει στην βιογραφία του. Φανταζόμαστε ακόμα ότι ήρθε σε επαφή με πρωτότυπα ή αντίγραφα που αργότερα χάθηκαν και δεν φτάσανε ως εμάς, γιατί για έναν σημερινό, πλήρως καταρτισμένο φιλόσοφο, θα ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσει πάνω από μια ώρα για την Προσωκρατική φιλοσοφία. Κι αυτό συμβαίνει επειδή από τους Προσωκρατικούς μας έχουν μείνει πολύ λίγα και μικρά αποσπάσματα.
Όπως συμβαίνει και με τα κλασσικά θεατρικά έργα από τον Αισχύλο και μετά, υπάρχουν πάρα πολλά έργα που χάθηκαν. Είναι άλλα για τα οποία έχουμε λίγα αποσπάσματα, άλλα για τα οποία έχουμε μερικές διατριβές η αντίγραφα από μεταγενέστερους και γι' αυτό τα γνωρίζουμε. Αναφέρεται ότι ο Τζορντάνο Μπρούνο είχε κάποια δυνατότητα, κάποιες πηγές στην Νάπολη, απ' όπου μπορούσε να αντλήσει πληροφορίες για την κλασσική αρχαία φιλοσοφία που πραγματικά μας εκπλήσσουν ακόμη και σήμερα. Πόσο μάλλον την εποχή εκείνη!
Σχετικά με αυτό το γεγονός, έχουν κατασκευαστεί πολλές θεωρίες και υποθέσεις σχετικά με το ότι υπήρχαν βιβλιοθήκες απόκρυφες σε στοές απόκρυφες και ότι ο Μπρούνο ανήκε σε μυστικές οργανώσεις εσωτερικού χαρακτήρα.