Αυτός ο αρχαίος -αλλά πάντα σύγχρονος-ισχυρισμός που οι Ελληνες πήραν από τα αρχαιότερα ρητά των Αιγυπτίων, έφτασε σε εμάς από τις παραδόσεις που διατήρησαν οι Νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι της Περγάμου και της Αλεξάνδρειας.
Διάφορα αποσπάσματα από το Κυμβάλειον έχουν σχολιαστεί πολλές φορές, με λιγότερη ή περισσότερη επιτυχία, αλλά εξακολουθούν να κρύβουν μια αλήθεια που ξεπερνάει το πεδίο της μεταφυσικής και φτάνει μέχρι αυτό της καθημερινής ζωής, που μας επηρεάζει όλους σε κάθε στιγμή.
Ο καθένας από μας, καθώς και το περιβάλλον μας, αντιλαμβάνεται την αισθητή πραγματικότητα αναλογα με το πώς τη σκέφτεται. Αυτό, βέβαια, δεν αλλάζει τα Αρχέτυπα που μας περιμένουν στο τέλος της Ατραπού, όπως, με θαυμάσιο τρόπο, μας εξήγησε ο Πλάτωνας. Όμως, σκοπός του άρθρου μας είναι να αναφερθούμε όχι στο Λόγο ή Θεία Ιδέα, που σαν κυβερνήτης κατευθύνει την πορεία του σύμπαντος με τρόπο μεγαλοφυή, αντανακλώμενος στα άστρα και στα άτομα, αλλά στο ανθρώπινο μέρος που μας έχει τύχει να ζήσουμε, προσωπικά, στα όρια του χωροχρόνου μας.
Δεν πρέπει να είμαστε εγωιστές, αλλά δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον εγωκεντρισμό.
Ο Πρωταγόρας είπε ότι ο άνθρωπος είναι το μέτρο των πάντων και με αυτό το ρητό δεν αναφερόταν μόνο στην ανθρώπινη συνείδηση και στο σύμπαν, αλλά και στο φυσικό σώμα που δίνει αίσθηση για τα μικρά και τα μεγάλα, τα κοντινά και τα μακρινά. Ο Ανθρωπος-μικρόκοσμος είναι καθαυτός μία ζωντανή εικόνα αυτού του Θεού-μακρόκοσμου μέσα στον οποίο Είναι και Βρίσκεται.
Κάθε αξία που μπορεί να κατανοηθεί και να βιωθεί πραγματικά από τον καθένα από μας, δημιουργεί, όχι τόσο μια είσοδο στις Απόκρυφες Πηγές της Αλήθειας, όσο στις σχέσεις μεταξύ του Εγώ μας και του περιβάλλοντός μας.
Αυτό όμως μας παρουσιάζει ένα αρχικό πρόβλημα διπλό: Οταν γεννηθήκαμε σε αυτή τη ζωή, είναι φανερό ότι προϋπήρχε ήδη το περιβάλλον μας. Ετσι συνειδητοποιήσαμε θρησκευτικές, πολιτικές, επιστημονικές πίστεις και κοινωνικά έθιμα, σύμφωνα με το φύλο, τη χώρα και την οικογένεια στην οποία μεγαλώσαμε. Απολαύσαμε φαγητά και ποτά. Μάθαμε να χειριζόμαστε εργαλεία, από το δικό μας σώμα μέχρι τα μηχανήματα και τα σκεύη ιδιοκτησίας ή χρήσης που υπήρχαν γύρω μας. Αλλά... μπροστά σε αυτή την προϋπαρξη του περιβάλλοντος μπορούμε να αναρωτηθούμε: Κι Εγώ, υπήρχα πριν γεννηθώ; Πού; Πώς; Και αν Εγώ δεν υπήρχα, τότε, γεννήθηκα μήπως μαζί με το σώμα μου; Το Εγώ μου είναι μονάχα το άθροισμα και ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών της ύλης, μερικά από τα οποία είναι ακόμα άγνωστα στην επιστήμη;
To να μπορούμε να σκεπτόμαστε, καθώς αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον, δίνει πραγματικότητα σε αυτό. Μα πώς θα ήταν λοιπόν δυνατόν, καθώς σκέπτομαι τον εαυτό μου, να του δίνω και πραγματικότητα; Και αν αυτό ήταν αλήθεια, δεν θα εξαρτιόταν μήπως η ύπαρξη του Εγώ μου από την ύπαρξη του περιβάλλοντός μου;
Αυτή η φαινομενικά λογική ερώτηση, που τόσο απασχολεί τους υλιστές, είναι ένα τραχύ σόφισμα.
Αν ήταν αλήθεια ότι αρχίζουμε να υπάρχουμε μαζί με το περιβάλλον μας και ότι το Εγώ μας δεν προϋπάρχει, τότε όλα τα παιδιά του κόσμου που γεννιούνται σε παρόμοιες καταστάσεις θα έμοιαζαν αναγκαστικά σε όλα. Γιατί αν η δύναμη του περιβάλλοντος είναι μοναδική, και εφόσον το Εγώ θα ήταν προϊόν του, όλοι θα βγαίναμε ίδιοι από τις αλυσίδες μοντάζ της Φύσης, όπως βγαίνουν τα αυτοκίνητα και τα αεροπλάνα. Αλλά δεν είμαστε αντικείμενα. Είμαστε Οντα. Και οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ ανθρώπων που μεγάλωσαν μαζί στο ίδιο σπίτι και στο ίδιο περιβάλλον -διαφορές βαθιές και όχι επιφανειακές- μας δείχνουν την προϋπαρξη ενός διαφοροποιημένου Εγώ για τον καθένα από εμάς. Σκεπτόμαστε διαφορετικά, είμαστε διαφορετικοί. Δεν υπάρχει ούτε ένα άτομο ακριβώς όμοιο με ένα άλλο.
Ετσι, όταν γεννιέται κανείς, εκδηλώνονται, άσχετα με το περιβάλλον, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Το Εγώ μας είναι μία περίπλοκη Ιδέα-μορφή που δεν έχει όμοιό του. Είναι λογικό να σκεπτόμαστε ότι ερχόμαστε διαμορφωμένοι από διαφορετικές εμπειρίες, προηγούμενων ζωών, στις οποίες επίσης ήμασταν διαφορετικοί από όλους τους άλλους, μετά από μία συσσώρευση εμπειριών χιλιάδων ετών.
Οι γνώσεις μας για την ιστορία μας διδάσκουν ότι τα πλαίσια των διαφόρων εποχών και χωρών υπήρξαν και αυτά διαφορετικά. Και αφού Εμείς οι ίδιοι είμαστε, λόγω ενός μακρινού παρελθόντος, διαφορετικοί, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, στη διαφοροποιημένη σχέση με διαφορετικά σκηνικά, να μην μπορούμε ποτέ να είμαστε ίδιοι μεταξύ μας.
Αφού λάβουμε υπόψη αυτή τη διαφορά, το εμείς δεν είναι παρά μία περισσότερο ή λιγότερο αρμονική ή προβληματική σχέση με τους άλλους. Για αυτόν το λόγο ο Πλάτωνας αντιλαμβάνεται την κοινωνία σαν μία αμοιβαία σχέση μεταξύ διαφόρων ατόμων. Το καθένα από αυτά τα άτομα έχει τη δική του αντίληψη για τον εαυτό του και το περιβάλλον του. Κάθε προσπάθεια ομοιογενούς μαζικοποίησης είναι τεχνητή και οδυνηρή.
Για αυτό πρέπει να προσέχουμε την αγνότητα και την ευγένεια των σκεπτομορφών μας, γιατί κάθε σκέψη που τρέφουμε ή εκπέμπουμε έχει τη δική της δυναμική, που πηγάζει από το Εγώ μας σε σχέση με το μη-Εγώ ή περιβάλλον.
Μία βαθιά ηθική, μία ενστικτώδης αντίληψη για το καλό -αποτέλεσμα της συσσωρευμένης καρμικής εμπειρίας- μας οδηγούν στο να είμαστε όχι απλώς καλοί, αλλά και να περιβαλλόμαστε από το καλύτερο δυνατόν. Γιατί ένα περιβάλλον ουσιαστικά και υπαρξιακά καλό δεν θα μας βλάψει. Δεν θα βλάψει εμάς ούτε εμείς θα βλάψουμε κανέναν. Και το περιβάλλον αυτό δεν αποτελείται, όπως επιφανειακά θα φαινόταν, από τους άλλους, αλλά βρίσκεται μέσα σε μας τους ίδιους, σαν ένα είδος υπο-περιβάλλοντος που περιβάλλει το εσώτερο Εγώ μας. Κατοικούν μέσα μας χιλιάδες ιδέες-μορφές ή σκεπτομορφές που προκαλούν ηδονές, πόνους, πάθη, παρεκκλίσεις, λάθη υπολογισμού όσον αφορά την αξία των πραγμάτων και των ανθρώπων.
Για την καλύτερη κατανόηση των προηγούμενων εννοιών χρειάζεται να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες ότι ο Εσωτερισμός όλων των εποχών θεώρησε τον άνθρωπο σαν ένα τέλειο ρομπότ στο φυσικό επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα υποκείμενο σε βιολογικούς, ζωτικούς, ψυχολογικούς, νοητικούς, διαισθητικούς και πνευματικούς παράγοντες.