Το Έπος του Λυκόφωτος

(Λυκόφως (2008), Νέα Σελήνη (2009), Έκλειψη (2010) Χαραυγή (2011-12), μεταφορά στο κινηματογράφο των best seller σειράς βιβλίων της S. Meyer «Το Έπος του Λυκόφωτος»)

Το έπος του Λυκόφωτος είναι πλέον μια από τις πιο γνωστές μεταφορές μυθιστορήματος στον κινηματογράφο, αλλά και από τις πιο αμφιλεγόμενες.
Σκοπός μας δεν είναι να εκθειάσουμε το έργο, που είναι λογικό ως χολιγουντιανή παραγωγή που προορίζεται για ευρεία κατανάλωση και απευθυνόμενο σε νεανικό κοινό, να έχει και τις γνωστές εγγενείς αδυναμίες, όπως το υπερβολικό μάρκετινγκ και την έμφαση στην εικόνα σε βάρος των μηνυμάτων. Είναι γνωστό ότι πάντα τα βιβλία έχουν μεγαλύτερο βάθος από τις ταινίες που τα ζωντανεύουν, λόγω της δυνατότητας να φανεί η ακέραια η ιστορία και τα εσωτερικά κίνητρα των ηρώων- για αυτό θα χρησιμοποιήσουμε σε αυτό το άρθρο στοιχεία και από τα δύο.

Τι είναι αυτό που κάνει αυτή την ιστορία τόσο δημοφιλή; Άλλοι έχουν μιλήσει για την εποχή των emo, άλλοι για την συνταγή του αταίριαστου έρωτα ή και για την εφηβική αγωνία για το μικρό «θάνατο» της ενηλικίωσης και για τα «πάντα» και τα «ποτέ» της ζωής.

Δεν μπορούμε πάντως να παραβλέψουμε το γεγονός ότι τα τελευταία 10-15 χρόνια οι ιστορίες με επικό περιεχόμενο, όπως και η μαγεία, γενικά η μυθολογία του φανταστικού, έχουν κατακλύσει τον κόσμο της τέχνης και ειδικά τον πιο προσιτό χώρο της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Πέρα όμως από τη βιομηχανία της ψυχαγωγίας που αξιοποιεί το φαινόμενο, φαίνεται ότι η λαχτάρα και το ενδιαφέρον για επικές ιστορίες αλλά και για την εσχατολογία και το υπερφυσικό έχουν πάρει ξανά το θρόνο τους στις καρδιές των ανθρώπων. Είναι αυτό ένα σημάδι των καιρών; Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της ιστορίας, τέτοιες τάσεις εμφανίζονται με τον ερχομό σκοτεινών εποχών, όταν οι άνθρωποι χρειάζονται τη διαφυγή από τον κόσμο και ένα νέο, πιο ηρωικό κώδικα ζωής. Γιατί λοιπόν το «Έπος του Λυκόφωτος;» (The Twilight Saga) Στην αγγλική «saga» σημαίνει «θρύλος» και «twilight» λυκόφως = το τελευταίο φως πριν από τη δύση. Ίσως και στη δύση ενός κόσμου;

Το Λυκόφως

Πρόκειται για μια ιστορία που θυμίζει την περιπέτεια της απαγορευμένης αγάπης των κλασσικών μυθιστορημάτων περασμένων αιώνων, κυρίως στα 2 πρώτα μέρη αλλά και έναν κόσμο σκοτεινών θρύλων, αλλά και επικών μαχών, ιδιαίτερα στα 2 τελευταία βιβλία. Οι κεντρικοί ήρωες είναι η Bella Swan (μετάφραση: Bella (ιταλικά) Ωραία, Swan (αγγλ.) Κύκνος.) και ο Edward Cullen. Πρόκειται για ένα παράξενο ζευγάρι, καθώς η θυελλώδης ιστορία του ταλαντεύεται ανάμεσα στο «Δράκουλα» του Μπραμ Στόκερ, το παραδοσιακό «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» και το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ. Αυτό γιατί, όπως κατά τη διάρκεια της πρώτης ταινίας αντιλαμβάνεται η Μπέλλα, ο Έντουαρντ, ο άνθρωπος της ζωής της δεν είναι … άνθρωπος, αλλά βαμπίρ.

Ένας βρικόλακας που παρόλα αυτά μαζί με την «οικογένεια» του, προσπαθούν να επιβάλλουν την ψυχική τους δύναμη πάνω από τα ένστικτά τους για να μην βλάπτουν τους ανθρώπους, αποκρύπτοντας με κάθε τρόπο την αληθινή τους ταυτότητα, συμβιώνοντας ή ακόμη και βοηθώντας την ίδια τους τη λεία. Όταν η «απροσάρμοστη στον κόσμο» κοπέλα συναντά τον Έντουαρντ στη σχολική τους τάξη, ο ίδιος κατακλύζεται οδυνηρά από την ακαταμάχητη μυρωδιά του αίματός της, που τον κάνει στιγμιαία να ξεχάσει τον κώδικα του και αυτή γοητεύεται από το παράξενο πλάσμα κοντά της. Σιγά- σιγά, γίνεται η μόνη που ανακαλύπτει το μυστικό του χωρίς να φοβάται για τη ζωή της και ο ίδιος βρίσκει για πρώτη φορά μετά από έναν αιώνα ένα σκοπό στην πορεία του στο χρόνο. Και οι δύο παραδίδονται σε μια μοιραία σχέση που ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στην αγάπη και στο θάνατο.

Γιατί είναι τόσο μαγνητική μια τέτοια ιστορία; Γιατί έχει κάνει τόσους και τόσους νέους να παθιαστούν με αυτή; Τι είναι αυτό που κάνει μια ιστορία να κερδίσει το νου και τις καρδιές των ανθρώπων;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει αιώνες τώρα τους μελετητές των ανθρωπιστικών σπουδών- οι σύγχρονες μελέτες της σημειωτικής αλλά και της ψυχολογίας από τον Levis-Strauss ως τον Yung θεωρούν ότι μια ιστορία εντυπώνεται στη ψυχή και τον νου ενός ανθρώπου, επειδή συχνά υπάρχει ήδη καταγεγραμμένη εκεί. Από τους αρχαίους μύθους ως τις σύγχρονες οθόνες της τηλεόρασης αναδύονται ιστορίες και ρόλοι-αρχέτυπα, που επαναλαμβάνουν στην ουσία την αρχέγονη μάχη ανάμεσα στο σκοτεινό και ενστικτώδες και το φωτεινό και ανθρώπινο μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο. Υπό αυτό το πρίσμα θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τα σύμβολα και την πλοκή μέσα στο έργο που εξετάζουμε.

Ο Έντουαρντ θυμίζει τον τυπικό ήρωα που μέσα από μια συνεχή μάχη τιθασεύει την ενστικτώδη δίψα του για το θάνατο, για χάρη του σεβασμού και της προστασίας της ανθρώπινης ζωής και προσπαθεί να ακολουθήσει έναν δρόμο που θα τον επαναφέρει όσο δυνατόν πιο κοντά στην ανθρώπινη ύπαρξη «ή ό,τι είναι αυτό που είμαι». Όμως του λείπει αυτό που κάνει πραγματικά τη ζωή ανθρώπινη: η αγάπη, για τον εαυτό του και για τους ανθρώπους. Και αυτό είναι που η Μπέλλα, όπως οι ντάμες των παλιών ιστοριών, του θυμίζει- εκείνο που ενώνει και τους δύο: η ανυποχώρητη αγάπη που μπορεί να οδηγεί στη λύτρωση. Από εκείνη τη στιγμή η νύχτα και ο θάνατος δίνουν τη θέση τους στην προστασία με κάθε τίμημα αυτού που αγαπάς, αυτού που δίνει νόημα και ομορφιά στη ζωή και στον κόσμο. Μια ζωή την οποία η Μπέλλα τολμά να απαρνηθεί για να μοιραστεί με την αδελφή ψυχή της το δικό του κόσμο: έναν κόσμο του λυκόφωτος. Όμως εκείνος καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να την αποτρέψει και να την κρατήσει στην ανθρώπινη ζωή, φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να φύγει από κοντά της. Όμως γιατί;

Η απάντηση βρίσκεται σε ένα από τα ανέκδοτα αποσπάσματα της σειράς των βιβλίων του «Λυκόφωτος», τον «Ήλιο του Μεσονυκτίου». «Και βέβαια δεν μπορούσα να γυρίσω πίσω. Τι ήταν ο δικός μου πόνος, σε σύγκριση με τη δική της ευτυχία; Έπρεπε να μπορεί να χαμογελά, ελεύθερη από τον φόβο και τον κίνδυνο. Ελεύθερη από την προσμονή για ένα μέλλον χωρίς ψυχή. Της άξιζε κάτι καλύτερο από αυτό, από μένα. Όταν θα έφευγε από αυτό τον κόσμο, θα πήγαινε σε έναν τόπο που ήταν για πάντα φραγμένος για μένα, όσο και αν προσπαθούσα εδώ.»

Σύμφωνα με την παραδοσιακή γνώση, οι βρικόλακες είναι άνθρωποι που διαπράττουν τόσο αποτρόπαιες πράξεις στη ζωή τους, που η ψυχή τους τους εγκαταλείπει, ενώ εκείνοι συνεχίζουν να ζουν ρουφώντας ζωή από τους άλλους.

Αυτή η γνώση βέβαια με τον καιρό διαστράφηκε και κατέληξε στο ότι κάποιος μπορεί απλά με ένα δάγκωμα να αποκτήσει αυτή τη σκοτεινή φύση, και τέτοια είναι η εκδοχή αυτής της ιστορίας. Πρόκειται λοιπόν για κάποιου είδους «καρμικά δεσμά» από τα οποία ο ήρωας πιστεύει ότι δε θα απελευθερωθεί ποτέ. Η ίδια η Μπέλλα όμως είναι αποφασισμένη να το ανατρέψει αυτό. Μέσα στην ιστορία αγωνίζεται με έμβλημα την αγάπη για να ξυπνήσει μέσα στον Έντουαρντ την εσωτερική δύναμη και την ανθρωπιά που ξέρει ότι έχει, για να ξανακερδίσει την ψυχή του. Εν τέλει γίνεται η ίδια η ψυχή του, που ακροβατεί αδιάκοπα στο λυκόφως της ζωής και του θανάτου.

Η Νέα Σελήνη και η Έκλειψη

Όταν η Μπέλλα μένει μόνη, έρχεται κοντά με ένα νεαρό ινδιάνο, τον Τζέικομπ, ο οποίος όμως κρύβει ένα εξίσου τρομερό μυστικό. Είναι λυκάνθρωπος, ταγμένος στην αδυσώπητη μάχη μεταξύ βαμπίρ και λυκανθρώπων, στην, κατ’ αυτή την εκδοχή, προσπάθεια των τελευταίων να διαφυλάξουν την ανθρώπινη κοινότητα από τους πρώτους. Είναι αρκετά ενδιαφέρον να διαπιστώσουμε τον κώδικα γύρω από τον οποίο συσπειρώνεται αυτή η «αγέλη των λύκων» με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Απόλυτη αφοσίωση στις διαταγές του Άλφα, του αρχηγού, επικοινωνία μέσα από τις σκέψεις, ανάφλεξη και μεταμόρφωση μέσα από τον έλεγχο (ή όχι) των συναισθημάτων. Παρόλα αυτά ο Τζέικομπ παραμένει στην ουσία του ανθρώπινος και είναι αυτός, που «σαν τον ήλιο» θα ξαναθερμάνει τη παγωμένη καρδιά της Μπέλλα στο διάστημα της απουσίας του Έντουαρντ.

Εκεί είναι που η Μπέλλα πρέπει να κάνει μια κρίσιμη επιλογή, ανάμεσα στο συμβιβασμό της επιστροφής σε μια «φυσιολογική», ασφαλή ζωή με τον Τζέηκομπ, καλύπτοντας με ένα σεντόνι τον άλλο δρόμο που ονειρεύτηκε και έναν αγώνα για να ξαναβρεί τον Έντουαρντ, γεμάτο κίνδυνο και περιπέτεια, όπου θα δοκιμάζει συνεχώς τα όριά της και την αφοσίωση της στην κατάκτηση μιας ψυχής και μιας ζωής και για τους δύο. Είναι μια επιλογή που ίσως θυμίζει το δίλημμα που με διάφορες μορφές εμφανίζεται στον καθένα, ανάμεσα στο γνωστό και ασφαλές και αυτό που είναι δύσκολο αλλά πιο αληθινό. Η επιλογή αυτή θα οδηγήσει τους ήρωες στην «Έκλειψη» σε μια αλυσίδα μαχών, στην οποία ο καθένας επιβεβαιώνει και συνεχίζει στην πορεία του προς το αβέβαιο, αλλά αναπόφευκτο πεπρωμένο τους.

Σε αυτό το άρθρο επιχειρήσαμε να δούμε αυτή την ταινία όπως και κάθε άλλη, από μια εσωτερική σκοπιά, μια οπτική που πάει πέρα από την επιφάνεια, στο βάθος που υπάρχει σε κάθε δημιουργία. Και πράγματι ο κόσμος του Λυκόφωτος όπως και τόσοι άλλοι κόσμοι, μας είναι γνώριμος γιατί ζευγαρώνει τα πλάσματα της φαντασίας μας με τις πιο ανθρώπινες αξίες και αναζητήσεις: κώδικες ζωής και φαινομενικά ανυπέρβλητα δεσμά, αγάπη και λύτρωση, επιλογή και πεπρωμένο.