Ο Ρόμπερτ Φλουντ (Robert Fludd ή Robertus Fluctibus, 1574 - 1637), Αγγλος φυσικός, ιστορικός, ερμητιστής και αλχημιστής, γεννήθηκε στο Μιλγκέητ του Κεντ σε μια εποχή όπου η Αγγλία περνούσε την αναγεννησιακή της φάση και Βασίλισσα της Μ. Βρετανίας ήταν η Ελισάβετ η Α΄ προστάτιδα των Γραμμάτων και των Τεχνών και μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές φυσιογνωμίες του 16ου αιώνα.

Καταγόταν από οικογένεια ευγενών που τον προόριζε για στρατιωτική καριέρα. Πατέρας του ήταν ο Σερ Τόμας Φλουντ, Θησαυροφύλακας των δυνάμεων της Βασίλισσας Ελισάβετ στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες. Αλλά ο Ρόμπερτ είχε άλλες κλίσεις. Σπούδασε στο Κολλέγιο Σαιν - Τζων της Οξφόρδης Φιλοσοφία, Ιατρική και Φυσικές Επιστήμες. Εκεί θα πρέπει να γνώρισε τον Ουίλλιαμ Λάουντ, αργότερα Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρυ και τον Σερ Ουίλλιαμ Πάντυ, αργότερα γιατρό του Ιάκωβου του Α. Και οι δύο ενδιαφέρονταν για την αποκατάσταση της μουσικής στη σωστή της θέση μέσα στην Αγγλικανική λειτουργία. Αλλοι που μπορεί να επηρέασαν τον Φλουντ σαν φοιτητή ήταν ο δρ. Τζων Ρέυνολντ, Πρόεδρος του Σώματος και ειδικός στις εβραϊκές και ραβινικές μελέτες, και ο Τόμας Αλλεν, μαθηματικός και συλλέκτης μεσαιωνικών χειρογράφων.

Την εποχή που πήρε το δίπλωμά του είχε ήδη αρκετά ασχοληθεί με τη μουσική, ώστε να γράψει σχετική πραγματεία. Ισχυρίζεται ότι, εφόσον το Σύμπαν βασίζεται στους νόμους της αρμονίας, πρέπει κι ο άνθρωπος, που είναι απεικόνιση του Σύμπαντος, να παρουσιάζει ανάλογες αρμονικές αναλογίες. Οταν τελείωσε τις σπουδές του στην Οξφόρδη, ταξίδεψε για έξι χρόνια για να εμπλουτίσει τις γνώσεις του σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και γρήγορα έγινε ένας από τους σημαντικότερους σοφούς της εποχής του.Πήγε στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία κι εργάστηκε σ' αυτές τις χώρες σαν παιδαγωγός σε αριστοκρατικές οικογένειες. Στα ταξίδια του αυτά ήλθε σε επαφή με τα γραπτά του Παράκελσου και με τους παρακελσιανούς ιατρικούς κύκλους της Ευρώπης.

Ο Παράκελσος, λίγες δεκαετίες πριν, είχε ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της Ιατρικής στην Ευρώπη, πράγμα που τον έκανε ν' αποκτήσει πολλούς υποστηρικτές κι ακόμα περισσότερους εχθρούς. Ηταν κατά της εύκολης χειρουργικής επέμβασης και προτιμούσε να θεραπεύει το όμοιο με το όμοιο, αρχή που έγινε δεκτή στον εμβολιασμό και που αποτελεί τη βάση της ομοιοπαθητικής. Το σύστημά του ήταν ένα ολιστικό θεραπευτικό σύστημα, που θεράπευε πρώτα τον ασθενή κι έπειτα την ασθένεια. Ετσι εξέταζε όχι μόνο το φυσικό σώμα αλλά και τα λεπτότερα σώματα, κι έλεγε ότι ένας γιατρός που αγνοεί την αστρολογία δεν είναι καθόλου καλύτερος από ένα τσαρλατάνο.

Επιστρέφοντας ο Φλουντ στην Αγγλία μπήκε στη σχολή Κράιστ Τσερτς της Οξφόρδης, απ' όπου το Μάιο του 1605 πήρε το δίπλωμα και το διδακτορικό της Ιατρικής. Αλλά η αφοσίωσή του στις αρχές του Παράκελσου του δημιούργησε γρήγορα προβλήματα με το ιατρικό κατεστημένο. Απέτυχε στις πρώτες εξετάσεις στο το Κολλέγιο των Ιατρών και δεν του επετράπη να ασκήσει το επάγγελμα. Τον επόμενο χρόνο εξετάστηκε για δεύτερη φορά και, σύμφωνα με τα αρχεία του κολλεγίου, "αν και δεν ήταν πλήρως ικανοποιητικός στις εξετάσεις, δε θεωρήθηκε αμαθής και του επετράπη να ασκήσει την Ιατρική". Λίγο αργότερα ήλθε ξανά σε διάσταση με τους συναδέλφους του, που τον διέγραψαν από τον ιατρικό κατάλογο για ανεπίτρεπτη συμπεριφορά. Τελικά μόνο το 1609, και μετά από επανειλημμένες αιτήσεις κι αντίστοιχες απορρίψεις, αναγνωρίστηκε σαν Μέλος του ιατρικού κόσμου. Πάντως σε σύντομο διάστημα μετά τη διευθέτηση της διένεξης με το Κολλέγιο των Ιατρών απέκτησε κύρος και φήμη και διέπρεψε επαγγελματικά.

Οι ιατρικές του αντιλήψεις περιλαμβάνονται στο έργο του Medicina Catholica (Καθολική Ιατρική), ένα γενικό ιατρικό εγχειρίδιο σε δύο τόμους, στο οποίο αναφέρει διάφορες τεχνικές διάγνωσης όπως είναι οι αναγνωρισμένες μέθοδοι της μέτρησης του σφυγμού του ασθενούς και της εξέτασης των ούρων, στις οποίες αποδίδει φιλοσοφικό υπόβαθρο. Έκανε επίσης διάγνωση λαμβάνοντας υπ' όψιν το ωροσκόπιο των ασθενών του.

Τα χρόνια αυτά μετά από την επιστροφή του στην Αγγλία τα αφιέρωσε και στη συγκέντρωση του υλικού για το μεγαλύτερο έργο του Utriusque Cosmi Historia, την Ιστορία του Μακρόκοσμου και του Μικρόκοσμου. Το έργο αυτό καλύπτει στον πρώτο τόμο το Μακρόκοσμο και διαιρείται σε δύο μέρη: στα έργα του Θεού, όπως είναι η δημιουργία και η συντήρηση του σύμπαντος κι όλων των κατοίκων του, και στα έργα του ανθρώπου, που είναι οι τέχνες και οι επιστήμες. Ο δεύτερος τόμος ασχολείται με τον ίδιο τον άνθρωπο, σαν μικρόκοσμο, και περιλαμβάνει τόσο τις θεόσταλτες ικανότητές του - όπως την προφητεία τη γνώση των ανώτερων κόσμων και του ίδιου του φυσικού σώματος- όσο και τις δικές του ανακαλύψεις που οδηγούν στην αυτογνωσία όπως η χειρομαντεία, η γαωμαντεία, τα ωροσκόπια κ.λ.π.

Αντλώντας στοιχεία από διάφορες πηγές όπως η Γένεση, η Καβάλα, το Corpus Hermeticum, ο Παράκελσος, και από τις παραδοσιακές γνώσεις της αλχημείας, της αστρολογίας, της συμπαθητικής μαγείας και της χειρομαντείας, ο Φλουντ προσπάθησε να προσδιορίσει τους παραλληλισμούς ανάμεσα στον άνθρωπο και στον κόσμο, που και οι δύο είναι εικόνες του Θεού. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο αποχωριζόμενος μέρος της ουσίας Του που εμφανίστηκε σαν σκοτάδι ή ύλη. Εκτεινόμενος πάλι- σαν φως ή νους -στην ύλη, έδωσε γέννηση σ' όλες τις ουσίες του κόσμου. Τα πράγματα, σαν μίγματα φωτός και σκιάς, έχουν την ίδια φύση και υπάρχουν παντού μυστικές συμπάθειες κι αντιπάθειες τις οποίες η επιστήμη μπορεί να αναλύσει. Η Ιατρική, στην προσπάθειά της να καταλάβει τη λειτουργία και τη δυσλειτουργία του ανθρώπινου σώματος, μπορεί να βρει τα κλειδιά είτε σε πολύ γενικούς παραλληλισμούς, όπως ανάμεσα στο νου του ανθρώπου και στο φως του ήλιου, είτε στις ειδικές αναλογίες που αποκαλύπτει η αστρολογία, η αριθμολογία κ.α.

Tα πρώτα όμως έργα του που είδαν το φως της δημοσιότητας είναι τρία μικρά βιβλία με αφορμή τα μανιφέστα των Ροδόσταυρων, ανώνυμα κείμενα που κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη στις αρχές του 17ου αιώνα και προκάλεσαν σάλο κι έντονες θετικές και αρνητικές αντιδράσεις στους πολιτικούς, θρησκευτικούς και πνευματικούς κύκλους. Στη "Σύντομη Απολογία" του, Apologia Compendiaria, υπερασπίζεται τους Ροδόσταυρους και ζητάει από την Αδελφότητα να τον δεχτεί σαν μέλος της. Τον επόμενο χρόνο εκδίδει το βιβλίο "Πραγματεία Απολογητική", Tractatus Apologeticus, μια διευρυμένη έκδοση της "Απολογίας" του και τη "Θεολογικό- Φιλοσοφική Πραγματεία", Τractatus Theologo-Philosophicus, μια θεολογική ανάλυση της ζωής, του θανάτου και της ανάστασης, που ήταν επίσης αφιερωμένη στην Αδελφότητα. Ετσι θεωρήθηκε ο εισηγητής της ροδοσταυρικής κίνησης στην Αγγλία.

Αλλα έργα του είναι η "Μωσαϊκή Φιλοσοφία", Philosophia Moysaica, μια σύντομη σύνοψη της φιλοσοφίας του που δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του, ο "Πίθηκος της Φύσης", De Naturae Simia, το "Μυστήριο της Αβλαβούς Νόσου", Ιntegrum Morborum Mysterium και μια σειρά γραπτών με τα οποία απαντάει σε διάφορες κριτικές κι επιθέσεις.

Ο Φλουντ, επιδιώκοντας να βρει το κοινό έδαφος των μύθων της δημιουργίας στο Corpus Hermeticum, στη Βίβλο και στις αντιλήψεις του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και του Πλωτίνου, μας δίνει τη δική του εξήγηση για τη δημιουργία του κόσμου. Το σύμπαν δημιουργήθηκε σαν αποτέλεσμα μιας ακτίνας ενεργού φωτός του Θεού, που στάλθηκε μέσα στο κενό και που μειωνόταν βαθμιαία όσο απομακρυνόταν απ' αυτόν. Γύρω απ' αυτήν συγκολλήθηκε το σκοτάδι με τη μορφή ύλης. Οσο πιο δυνατή ήταν η ακτίνα, τόσο λιγότερη ύλη μπορούσε να υπάρξει στην παρουσία της. Αλλά στα πιο απομακρυσμένα σημεία της φώτισης του Θεού, το σκοτάδι κυριάρχησε σταδιακά πάνω στο φως ξεπερνώντας και τελικά εξαφανίζοντάς το. Τα διάφορα μίγματα πνεύματος και ύλης έγιναν κόσμοι και περιοχές κόσμων, οι οποίοι χωρίζονται σε τρεις κύριες διαιρέσεις. Πρώτα είναι ο εμπύρειος κόσμος ή Ουρανός, όπου το φως υπερέχει του σκότους και το σκοτάδι παίρνει τη μορφή υπερβολικά εκλεπτυσμένης ύλης. Μετά είναι ο αιθερικός κόσμος, που αποτελείται από ίση ποσότητα φωτός και σκότους και τρίτος, ο στοιχειακός κόσμος, όπου το σκοτάδι κυριαρχεί πάνω στο φως, παράγοντας τις τέσσερις παραδοσιακές καταστάσεις της ύλης: γη, νερό, αέρα, φωτιά.

Ολοι αυτοί οι κόσμοι είναι γεμάτοι από όντα: ο εμπύρειος γεμάτος από αγγέλους, ο αιθερικός από άστρα, πλανήτες και δαίμονες, και ο στοιχειακός από ανθρώπους, ζώα, φυτά και ορυκτά. Ολα αυτά τα όντα μετέχουν του φωτός του Θεού σε κάποιο βαθμό, ανάλογα με τη θέση τους στην ιεραρχία.

Στη "Μωσαϊκή Φιλοσοφία" μάς μιλάει για την Παγκόσμια Ψυχή. Είναι η δημιουργική δύναμη του φωτός, της θέλησης, της διάνοιας, κλπ. που συντηρούν κάθε κοσμική οντότητα. Περιγράφει τη δημιουργία της Παγκόσμιας Ψυχής ως εξής: ο Λόγος βγάζει μια εκπόρευση φωτός, που είναι το "Αιώνιο Πνεύμα της Σοφίας". Αυτή η δημιουργική αρχή εμποτίζει το υγρό χάος, μεταβάλλοντάς το από μια εν δυνάμει κατάσταση σε μια ενεργό, έτσι ώστε γίνεται το υπόστρωμα για τον κόσμο. Από την άποψη του κόσμου, αυτό το θείο φως είναι η ίδια η ψυχή του, "η ψυχή του κόσμου, ή ο θείος Νους στον κόσμο (Mens divina in mundo), θεωρούμενη απλά, είναι η θεία νοητική εκπόρευση απόλυτη στον εαυτό της, που διακρίνεται από το δημιουργό πνεύμα".

O Φλουντ εικονογραφούσε τα έργα του και συνόψιζε έτσι μακρές εξηγήσεις σε διαγραμματική μορφή, κάνοντας ευκολότερα κατανοητό μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του. Ας δούμε μερικά σχέδιά του. Η Δημιουργία της Πρώτης Αιτίας. "Οταν το σκοτάδι διώχτηκε στην περιοχή της Γης, ο Θεός δημιούργησε την Πρώτη Αιτία η οποία δίνει κίνηση και ζωή σε όλες τις κατώτερες σφαίρες. Είναι ο φορέας της σοφίας και της θέλησής του, οι οποίες εκτελούνται εδώ κάτω από τους αγγέλους. Λόγω έλλειψης λέξεων για να περιγράψουμε πώς η σοφία του Θεού δρα στην Πρώτη Αιτία και πώς αυτή γέμιζε ολόκληρο τον κόσμο πριν από τη δημιουργία του Ηλιου, το απεικονίζουμε έτσι"!."Η Διαπασών περικλείουσα πλήρως τον Ανθρωπο". "To σώμα σχηματίζεται από την τροφή, επομένως από τα τέσσερα στοιχεία. Η άψυχη ύλη ζωοποιείται από την ψυχή, η οποία ανήκει σε μια εντελώς διαφορετική τάξη ύπαρξης. Αυτή η θαυμάσια αρμονία των δύο άκρων προκαλείται από το Πνεύμα του Κόσμου, που εδώ παριστάνεται με μια χορδή. Εκτείνεται από το Θεό μέχρι τη Γη και μετέχει και των δύο άκρων. Πάνω του είναι σημειωμένα τα στάδια της καθόδου της ψυχής μέσα στο σώμα και της ανόδου της μετά το θάνατο". Οι τρεις κόσμοι δείχνονται σαν ομόκεντροι κύκλοι. Αντιστοιχούν στο κεφάλι, στο στήθος και στην κοιλιά του ανθρώπου, ή σε σχέση με το νοητικό πεδίο, στη διάνοια, στη φαντασία και στην αίσθηση. Ο καθένας έχει ένα φωτεινό κι ένα σκοτεινό ημισφαίριο, όπου το τελευταίο περιγράφεται εδώ σαν μια "μάζα μικροκοσμικής γης: δύο στήλες στις οποίες το σύμπαν στηρίζεται σε ορθές γωνίες".

Το Θείο Μονόχορδο. Οι τρεις περιοχές με τις διαιρέσεις τους είναι τοποθετημένες κατά μήκος ενός μονόχορδου. Αριστερά της χορδής ο Φλουντ καθορίζει τα μέλη της κάθε περιοχής (δίνοντας στην εμπύρειο ιεραρχία τα ελληνικά ονόματα Επιφάνειες, Επιφωνήματα και Ευφημίες). Στην καθεμιά έχει αποδοθεί μια νότα της κλίμακας, αρχίζοντας από το χαμηλό Σολ για τη Γη (το γράμμα Γ) κι ανεβαίνοντας δύο οκτάβες προς τα πάνω μέχρι το gg που αντιστοιχεί στην ανώτερη διαίρεση του εμπύρειου.

Η Θεμελιώδης Δυαδικότητα του Ανθρώπου. Στο σχέδιο αυτό φαίνεται πώς στον άνθρωπο το θείο πυρ μειώνεται καθώς προχωρεί προς τα κάτω, ενώ κυριαρχούν οι δηλητηριώδεις ατμοί του αισθησιασμού. Η ύψιστη ιδιότητα του ανθρώπου, ο ανώτερος νους (Μens) δέχεται τις άμεσες ακτίνες από το Θεό. Από κάτω βρίσκονται οι περιοχές της διάνοιας, το σημείο της ισορροπίας στην καρδιά και η στοιχειακή περιοχή των ορέξεων των οποίων η βάση και το ναδίρ είναι η σεξουαλικότητα.

Ο Πνευματικός Εγκέφαλος. Οι ανώτερες νοητικές λειτουργίες συσχετίζονται με την ανώτερη κοιλότητα του εγκεφάλου και με τον αδένα της υπόφυσης. Η ψυχή παίρνει επίσης τις πληροφορίες της από τον αισθητό κόσμο μέσω των αισθήσεων. Ο φανταστικός κόσμος εισέρχεται στον εγκέφαλο κατευθείαν μέσα στις δύο πλευρικές κοιλότητες, που εδώ φαίνονται στο εμπρός μέρος του εγκεφάλου. Στο πίσω μέρος του κεφαλιού βρίσκεται η έδρα της μνήμης και της κίνησης.

Tελειώνοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι αντικειμενικός σκοπός του Φλουντ ήταν να συνοψίσει τη γνώση του σύμπαντος και του ανθρώπου - του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου - και τις μεταξύ τους σχέσεις, σχέσεις που μόλις τώρα, στο τέλος του 20ου αιώνα, η επιστήμη αρχίζει να υποψιάζεται καθώς εγκαταλείπει αργά αλλά σταθερά την υλιστική αντίληψη για τον κόσμο.

Βιβλιογραφία

1) Ρόμπερτ Φλουντ Ερμητικός Φιλόσοφος & Χωρομέτρης δύο Κόσμων του Τζόσελιν Γκόντγουιν

2) Εγκυκλοπαίδεια Εσωτερισμού & Αποκρύφου Γνώσεως Πέτρου Γράβιγγερ

3) Encyclopaedia Britannica Robert Fludd