Πίσω από τις περισσότερες αρχαίες Αυτοκρατορίες, υπήρξε ένα μοναδικό πνευματικό υπόβαθρο, τα Μεγάλα Μυστήρια, το ιδρυτικό κέντρο των οποίων βρισκόταν σε κάποια από τις λεγόμενες «Στήλες Φωτιάς» της Γης.

Όλες οι παραδοσιακές κοινωνίες, πόσο μάλλον οι εξελιγμένες, θεμελιώνονται στο τρίπτυχο Μύθος, Τελετή, Μύηση. Ο θεσμός της Βασιλείας είναι γι’ αυτές η ίδια η βάση του πολιτισμού, καθώς ο Βασιλιάς-Ιερέας είναι ο μεσολαβητής ανάμεσα στο Ιερό και το Βέβηλο, ανάμεσα στους τρεις κόσμους των Θεών, των ανθρώπων και των προγόνων. Έχει μια πνευματική εξουσία ικανή να συνδέσει τη Φύση, τους Θεούς και τους ανθρώπους.

Η προέλευση των ανθρώπινων κοινωνιών μας είναι άγνωστη. Σε διάφορες εποχές της ανθρώπινης ύπαρξης, υπήρξαν κοινωνίες που ασχολήθηκαν με το κυνήγι, τη συγκομιδή, την κτηνοτροφία κλπ. Οι πρόσφατες έρευνες και η αναμφίβολα πανάρχαια ηλικία του ανθρώπου ως ανθρώπου, δείχνουν ότι περίπλοκοι κύκλοι έχουν μεταλλάξει χιλιάδες φορές αυτά τα απλοϊκά σχήματα και τώρα πια είναι πολύ δύσκολο να επιβεβαιώσει κανείς κάτι με σιγουριά για την προέλευση της κοινωνίας.

Κατά κοινή ομολογία, η κοινωνία είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό της ανθρωπότητας και επομένως πρέπει να είναι κάτι αναγκαίο, φυσικό και δίκαιο.

Ο σχηματισμός της κοινωνίας περνάει από δυο διαφορετικά στάδια. Σ’ ένα πρώτο και αρχικό στάδιο, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται απλώς για να ικανοποιήσουν τις βιοτικές ζωικές ανάγκες τους, δηλαδή με σκοπό την επιβίωση και την άμυνα απέναντι στο άγριο περιβάλλον (φυσικά φαινόμενα, θηρία, εχθροί). Η ένωση και συνεργασία τους γίνεται λοιπόν σε ένα γήινο οριζόντιο επίπεδο, που αφορά στη συντήρηση των σωμάτων τους.

Μια δεύτερη φάση δημιουργείται στην κοινωνία, όταν εμφανίζεται ο καταμερισμός της εργασίας και συνεπώς η έννοια του επαγγέλματος. Ως τότε ο καθένας ικανοποιούσε, όπως μπορούσε καλύτερα, τις ανάγκες του και η μόνη κοινή συνεργασία γινόταν στο γενικό βιοτικό και αμυντικό επίπεδο. Τώρα ο καθένας φτιάχνει ή κάνει αυτά που ξέρει καλύτερα, ώστε εξιδανικεύεται ή ανυψώνεται η ποσότητα και η ποιότητα των κατασκευών και των υπηρεσιών. Η κοινωνία είναι πια αυτάρκης, αλλά εξακολουθεί να κινείται σ’ ένα οριζόντιο επίπεδο, στο επίπεδο των υλικών και βιοτικών αναγκών (τώρα έχουμε οργάνωση εργασίας, ενώ πριν απλή άμυνα-επιβίωση).

Τέλος, όταν αρχίζουν να επιλύονται διαφωνίες και συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, όταν εμφανίζεται η ανάγκη για Δικαιοσύνη, τότε δε μιλάμε πια για κοινωνία αλλά για Κράτος. Δηλαδή για μια κοινωνία που εκπληρώνει και ικανοποιεί τις ανώτερες και πνευματικές ανάγκες του ανθρώπου, όπως είναι η ανάγκη για δικαιοσύνη, η ανάγκη για πνευματική καλλιέργεια και Παιδεία, η ανάγκη ανύψωσης προς το Υπερβατικό και προς τη Θεότητα, η ανάγκη να μάθει κανείς τα μυστήρια της Ζωής και του Θανάτου, του Εαυτού του και του Σύμπαντος. Μ’ άλλα λόγια, μια κοινωνία που ασχολείται με τις τέσσερις πλευρές της Πυραμίδας του πολιτισμού, δηλαδή, την Επιστήμη, τη Θρησκεία, την Τέχνη και την Πολιτική, εναρμονισμένες από τη Φιλοσοφία.

Ο Πλάτωνας κάνει έναν παραλληλισμό ανάμεσα στα τρία μέρη της ανθρώπινης ψυχής και στα τρία τμήματα που αποτελούν την κοινωνία. Η δομή της Κοινωνίας είναι ίδια μ’ αυτήν του ανθρώπου αλλά σε μικρογραφία. 

Έτσι το αισθητηριακό μέρος αντιστοιχεί με το τμήμα της Πολιτείας στο οποίο κατατάσσονται οι γεωργοί, οι τεχνίτες και οι έμποροι, που πρέπει να αναπτύξουν την αρετή της Σωφροσύνης. Το συγκινησιακό μέρος αντιστοιχεί με τους Φύλακες ή Πολεμιστές, που αναπτύσσουν την αρετή της Ανδρείας. Η εκπαίδευσή τους είναι μυητικού τύπου και στόχος τους είναι η κυριαρχία πάνω στα κατώτερα στοιχεία της προσωπικότητας. Τέλος, η Φρόνηση είναι η αρετή που χαρακτηρίζει τους Άρχοντες, το τρίτο τμήμα της Πολιτείας, που σχετίζεται με το λογικό.

Η αρχή της Δικαιοσύνης, που εναρμονίζει τα άλλα μέρη, ασκείται από τον Άριστο Κυβερνήτη, ο οποίος εκλέγεται ανάμεσα στους Άρχοντες, που με τη σειρά τους αναδεικνύονται από την τάξη των Πολεμιστών.

Έτσι, στην Άριστη Πόλη, κάθε τμήμα της κοινωνίας λαμβάνει την κατάλληλη εκπαίδευση για να αναπτύξει τις αρετές και τις αξίες που του αντιστοιχούν, σύμφωνα με την εσωτερική του φύση και τις ανάγκες του. Ο καθένας εκπαιδεύεται σύμφωνα με αυτά που χρειάζεται και που του αντιστοιχούν, για να μπορέσει σιγά σιγά να ανέβει σε ανώτερα επίπεδα. Αυτή είναι η αληθινή έννοια της Δικαιοσύνης.

Τέτοια πολιτική δομή και αντίληψη συναντάμε σε όλους τους αρχαίους εξελιγμένους μυητικούς Πολιτισμούς.

Για την επίτευξη της καλλιέργειας των Αρετών και την απόκτηση της Ευδαιμονίας, η πολιτική είναι το κύριο μέσο. Είναι η Τέχνη για τη διαμόρφωση των Αρίστων. Μια αληθινά Αλχημική Τέχνη για τη μετάλλαξη του ανθρώπου από δέσμιο των κατώτερων παθών σε αληθινά ελεύθερο πολίτη και κύριο του Εαυτού του. Διδασκόταν στα Μυστήρια, απ’ όπου διαμορφώνονταν οι Άρχοντες.

Παραδείγματα τέτοιων εξελιγμένων κοινωνιών έχουμε στην Αρχαία Αίγυπτο, στη Μυκηναϊκή εποχή, πριν από τον Τρωικό πόλεμο, στην Ινκαϊκή Αυτοκρατορία του Περού, στους Μάγια και στους Αζτέκα του Αρχαίου Μεξικού, στο Χρυσό αιώνα του Περικλή με τα Ελευσίνια Μυστήρια και στα Μυητικά κολλέγια των Ρωμαίων Πατρικίων, πριν από την αυτοκρατορική εποχή. Επίσης, στην Κομφουκιανική Κίνα, στη Βεδική Ινδία και στην Ιαπωνία των Σαμουράι.

Πίσω από τις περισσότερες αρχαίες Αυτοκρατορίες υπήρξε ένα μοναδικό πνευματικό υπόβαθρο, τα Μεγάλα Μυστήρια, το ιδρυτικό κέντρο των οποίων ήταν σε κάποια από τις λεγόμενες «Στήλες Φωτός» της Γης. (Σύμφωνα με την Ανατολική Εσωτερική Παράδοση, οι Στήλες Φωτός είναι κέντρα ενέργειας του πλανήτη, όπου ενώνονται οι ουράνιες με τις γήινες Δυνάμεις, είναι ο Ομφαλός του Κόσμου. Υπάρχουν 10 «Στήλες» από τις οποίες σήμερα μόνο 5 βρίσκονται ακόμα σε ενέργεια: στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Ινδία, τη Ρώμη και την Κίνα).

Όλες οι παραδοσιακές κοινωνίες, πόσο μάλλον οι εξελιγμένες, θεμελιώνονται στο τρίπτυχο του θεσμού των Μυστηρίων, δηλαδή στην ύπαρξη Μύθων, Τελετών και Μυήσεων και γι’ αυτό η έννοια της Βασιλείας αποτελεί τη βάση του Πολιτισμού. 

Ο Βασιλιάς είναι ο Άριστος Άρχοντας, που, στην κορυφή του Ιερού Ναού της Ακρόπολης, γεφυρώνει τους ανθρώπους με τον Ουρανό, με τη Θεότητα. Είναι η «Βάση του λαού», δηλαδή δεν είναι ο βασιλιάς που στηρίζεται στο λαό, αλλά ο λαός πάνω στο βασιλιά. Ο Βασιλιάς «κρέμεται» από τον Ουρανό, από τη θεία Δύναμη και με τη σειρά του στηρίζει πνευματικά το λαό του. 

Διατηρεί και ανασκευάζει την Κοσμική Τάξη και τη σωστή λειτουργία των Νόμων τόσο της Φύσης όσο και του Ανθρώπου. Σαν εικόνα του Άξονα του Κόσμου, γίνεται Άρχοντας του Χρόνου και του Ιερού Ημερολογίου, όπως και Άρχοντας του Χώρου, της Ιερής Γεωγραφίας.

Η πηγή της εξουσίας είναι το Ιερό: χάρη στο Ιερό, το βέβηλο γίνεται κοσμικό. Αποστολή του Βασιλιά–Ιερέα είναι επομένως να διατηρεί τους κανόνες του Ιερού και να του επιτρέπεται να εμψυχώνει και να ανανεώνει την κοινωνία μέσω της τελετουργικής οδού.

Χωρίς να πέσουμε στην παγίδα της εξιδανίκευσης των παραδοσιακών κοινωνιών και χωρίς να θέλουμε να αρνηθούμε τα καλά των σύγχρονων, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ο άνθρωπος των παραδοσιακών κοινωνιών παρέμενε πιο κοντά στο περιβάλλον και στον εαυτό του από το σύγχρονο.

Ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που μπορούμε να εξάγουμε από το παρελθόν είναι η επείγουσα ανάγκη να ξαναμάθουμε να συνδέουμε τη Λογική με το Φανταστικό, το ιερό με το βέβηλο, το σφαιρικό με το επιμέρους,

Αντί να θεωρεί ο άνθρωπος τον εαυτό του κέντρο του Σύμπαντος και να αναγάγει τα πάντα στην προσωπικότητά του ή στο μικρό του εαυτό, οφείλει με ταπεινοφροσύνη να αναπτύξει τη συνείδηση ενός Εαυτού, δηλαδή να αισθάνεται ότι συμμετέχει περισσότερο στην κοσμική διάσταση.

Βιβλιογραφία

• «Παιχνίδια στον Καθρέπτη», Δέλια Γκουθμάν, εκδόσεις Νέα Ακρόπολη

•«Τα 3 Κέντρα του Μυστηρίου», Γ. Α. Πλάνας, εκδόσεις Νέα Ακρόπολη

•«Η νέα Ανθρωπολογία», Φερνάντο Σβάρτς, εκδόσεις Νέα Ακρόπολη