Η Αδιαφορία

Λένε ότι η αδιαφορία είναι ένα ενδιάμεσο σημείο ανάμεσα στην εκτίμηση και την υποτίμηση, την έλξη και την απώθηση. Αλλά αυτός ο ορισμός δε μας ξεκαθαρίζει πολλά πράγματα, γιατί το ενδιάμεσο σημείο μεταξύ δύο συναισθημάτων μπορεί να είναι: α) μια υπέρβαση και των δύο θέσεων που φτάνει στην αρμονία, β) μια ουδέτερη και παθητική στάση ή γ) μια αρνητική συμπεριφορά, αντίθετη και των δύο άκρων. Έτσι, στην πρώτη περίπτωση, μιλάμε για μια μυστικιστική "αδιαφορία", μια υπέρβαση του εαυτού και των εξωτερικών καταστάσεων, μια εσωτερική γαλήνη και ένα στωικισμό. Είναι η αταραξία της ψυχής που μας επιτρέπει να πούμε: "Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος".

Στη δεύτερη περίπτωση, μιλάμε για μια έλλειψη ενδιαφέροντος. 

Πρόκειται για έναν στρουθοκαμηλισμό, που μας οδηγεί στο να υποκρινόμαστε ότι τα προβλήματα δεν υπάρχουν και μας κάνει συνένοχους στις αδικίες της κοινωνίας. Και τέλος, στην τρίτη περίπτωση, η αδιαφορία είναι ένας τρόπος να αγνοούμε επιδεικτικά τους άλλους με σκοπό να τους ταπεινώνουμε και να τους εκμηδενίζουμε. Έτσι η αδιαφορία μας μετατρέπει σε τιμωρούς. Ας αφήσουμε την περίπτωση της "μυστικιστικής αδιαφορίας" και ας δούμε λίγο περισσότερο τη στάση αδιαφορίας ως ένα από τα μεγάλα εμπόδια για την ανάπτυξη του εαυτού μας και τη βελτίωση της κοινωνίας μας. Γιατί η αδιαφορία δεν αποτελεί μόνο ένα πρόβλημα ψυχολογικό, αλλά και κοινωνικό.

Η αδιαφορία, ως παθητική στάση, οδηγεί στον απανθρωπισμό του ανθρώπου και της κοινωνίας. Ο άνθρωπος πέφτει σε μια στάση άρνησης μπροστά στα ίδια τα πιστεύω του. Οι συνήθειες μετατρέπονται σε ρουτίνα και σε απογοήτευση και αρχίζει ένας αργός θάνατος της ψυχής. Είναι μια νάρκωση των συναισθημάτων που μας απομακρύνει από τον ίδιο τον εαυτό μας και μας απομονώνει από τους συνανθρώπους μας.

Κοινωνικά, η παθητική αδιαφορία μας κάνει να κρατιόμαστε στο περιθώριο των εξελίξεων και μας οδηγεί σε μια αποστασιοποίηση από τα κοινά προβλήματα. Η έλλειψη αλληλεγγύης και η αναισθησία μπροστά στον ανθρώπινο πόνο διαιωνίζει και αυξάνει τα προβλήματα. Η σιωπηρή συνενοχή αναιρεί τη δυνατότητα δράσης για την βελτίωση του περιβάλλοντός μας. Από την άλλη πλευρά, ο Φρόιντ έλεγε ότι το αντίθετο της αγάπης δεν είναι το μίσος, αλλά η αδιαφορία. Μετά την οργή ή την αίσθηση προδοσίας συχνά εμφανίζεται η αδιαφορία ως αντίδραση σε μια προηγούμενη επίθεση και αποτελεί ένα είδος «τιμωρίας» για κάτι ή για κάποιον που μας ενόχλησε πολύ ή μας πλήγωσε. Έτσι, η αδιαφορία μετατρέπεται σε επίθεση, που όμως δε λύνει τίποτα. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, αυτές οι εκφράσεις της αδιαφορίας υποδηλώνουν φόβο και αποτελούν μια στάση άμυνας. Το σίγουρο είναι ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων δεν είναι η αδιαφορία.

Μπροστά στη στείρα αδιαφορία, μπορούμε να αντιπαραθέσουμε το ενδιαφέρον μας, την αγάπη και την πρωταγωνιστική μας δράση. Χρειάζεται ο άνθρωπος να πάρει τη ζωή του στα χέρια του και να καταλάβει ότι "κάθε εμπόδιο είναι για καλό", επειδή κάθε δυσκολία είναι μια ευκαιρία να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας και να ανακαλύψουμε νέες δυνατότητες, αντί να πέσουμε σε ηττοπάθεια. Το ενδιαφέρον για τους άλλους μάς επιτρέπει να μπαίνουμε στη θέση τους και να κατανοούμε τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Έτσι θα αναπτύξουμε ομαλές και δημιουργικές σχέσεις.

Με όλα αυτά, η πρωταγωνιστική μας δράση και η αντίληψη της ευθύνης μας θα καλυτερεύσουν την κοινωνία και το περιβάλλον μας. Μην ξεχνάμε ότι κάθε βελτίωση της κοινωνίας, αρχίζει με τη βελτίωση του ανθρώπου. Απέναντι στην αδιαφορία, ο Καζαντζάκης μάς παρακινεί με το δικό του μοναδικό τρόπο: Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω.

nea acropoli kazatzakis leuteros