Β΄ ΜΕΡΟΣ

Σύνοψη από το προηγούμενο τμήμα:

Η μαγεία, ως χρήση υψηλών γνώσεων, αποτελούσε μια διαδεδομένη και φυσική πρακτική στον αρχαίο κόσμο. Ήταν η επιστήμη της αρχαιότητας και οι μυημένοι οι επιστήμονές της. Σοφοί και φιλόσοφοι από διάφορα μέρη του κόσμου και από διάφορους πολιτισμούς προσέγγιζαν τη γνώση του Θεού μέσα από τη μελέτη και την έρευνα των κρυφών νόμων που διέπουν τη λειτουργία του Σύμπαντος.

Μεσαίωνας: Μαγεία εναντίον Δεισιδαιμονίας

Με το κλείσιμο των τελευταίων εθνικών (ειδωλολατρικών) ναών και της πλατωνικής Ακαδημίας στην Αθήνα τον 5ο αιώνα, δεν χάθηκαν απλώς και μόνο τα μυστήρια από τη Δύση, αλλά και η φιλοσοφία βρέθηκε μπροστά σε ένα νέο ξεκίνημα.

Η αρχαία φιλοσοφία εξυπηρετούσε πλέον μόνο ως υλικό εργασίας, για να στηριχτεί φιλοσοφικά η Αποκάλυψη. Δεν υπήρχε όμως πια καμία ανεξάρτητη έρευνα για την αλήθεια. Τα κατάλοιπα της μαγικής γνώσης ξέπεσαν με διάφορους τρόπους στη μαύρη μαγεία, στη μαγγανεία και στη δεισιδαιμονία. Υπήρξαν βέβαια προσπάθειες να διατηρηθεί η καθαρή γνώση κρυμμένη. Η Ιερά Εξέταση άρχισε το μαύρο έργο της και προσπάθησε να καταστρέψει κάθε μαγική γνώση που βρισκόταν εκτός Εκκλησίας.

Οι Σταυροφορίες δημιούργησαν επαφές με τον αραβικό χώρο, στον οποίο διατηρούνταν ακόμη σημαντικά κομμάτια της μαγείας, π.χ. στα αρχαία συγγράμματα. Έτσι από τον δωδέκατο αιώνα και έπειτα, αναπτύχτηκαν δύο ρεύματα μαγικής γνώσης. Στα μοναστήρια εμφανίστηκε μια σειρά από λαμπρούς διδασκάλους που άντλησαν γνώση από τη συλλογή φιλολογικών έργων της Εκκλησίας. Το δεύτερο ρεύμα -η αλχημεία- ήταν περισσότερο συνδεδεμένο με τους οίκους των Αρχόντων.

Αλχημεία - το όνειρο για χρυσάφι και αιώνια ζωή

Η μαγεία απέκτησε μια νέα ώθηση με την εμφάνιση της αλχημιστικής Συμβολικής. Οι επεξηγήσεις χρησιμοποιούσαν τα σύμβολα των στοιχείων και των μετάλλων. Το όνειρο της μετάλλαξης του μολυβιού σε χρυσάφι θεωρούταν εφικτό και κερδοφόρο, αλλά το γεγονός ότι μαζί με την εξωτερική αυτή μετάλλαξη συντελούταν και μια εσωτερική, μια ψυχολογικό-πνευματική μεταμόρφωση, είναι κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Για αυτή τη φυσική μεταμόρφωση του μολυβιού σε χρυσό υπάρχουν αμέτρητες αναφορές, μεταξύ άλλων και από Πάπες και Βασιλιάδες.

Αργότερα η αλχημεία θεωρήθηκε η τρελή μητέρα μιας φρόνιμης κόρης, της χημείας. Σήμερα η αλχημεία με τη θεωρία της μετάλλαξης των στοιχείων θα αναλογούσε περισσότερο στην πυρηνική φυσική. Άλλωστε το έτος 2003 καταφέρανε για πρώτη φορά να μετατρέψουν χρυσό σε υδράργυρο χρησιμοποιώντας ειδικά λέιζερ.

Albertus Magnus - Magia naturalis

O Αλβέρτος ο Μέγας (1193-1280) προσπάθησε να δώσει στους ανθρώπους μια ολιστική εικόνα της δημιουργίας του Θεού. Αρχικά ήταν δομινικανός, μάλιστα ανέλαβε και τα ηνία τους αργότερα, έγινε καθηγητής θεολογίας του πανεπιστημίου του Παρισιού και Επίσκοπος του Ρέγκενσμπουργκ.

Ένα βελγικό έγγραφο της εποχής χαρακτηρίζει τον Αλβέρτο το Μέγα ως μεγάλο στη μαγεία, μεγαλύτερο στη φιλοσοφία και μέγιστο στη θεολογία. Με βάση την επιρροή του, αυτή η ακολουθία θα έπρεπε να είναι αντίστροφη. Σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς, αν η εξέλιξη της φυσικής επιστήμης ακολουθούσε τη γραμμή του Αλβέρτου, θα γλίτωνε έναν άσκοπο χρόνο τριών αιώνων. Για τον Αλβέρτο, όλες οι επιστήμες ήταν μάτια με τα οποία μπορεί κανείς να δει το Θεό. Το να ασχολείσαι με τη φύση σήμαινε να ασχολείσαι με τα χνάρια του Θεού. Λάμβανε τις γνώσεις του όχι μόνο από βιβλία, όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, αλλά και από την εμπειρία. Οι πρώτοι του δάσκαλοι ήταν αγρότες, βοσκοί και ψαράδες. Έγραψε βιβλία για τη βοτανική, τη γεωγραφία, τη φυσική, τη χημεία και τη ζωολογία.

Στις πραγματείες του Αλβέρτου βρίσκουμε αμέτρητους υπαινιγμούς για τις μαγικές τέχνες. Ποτέ δεν αμφιβάλει ότι μπορεί να συμβούν θαύματα, διότι σύμφωνα με την άποψή του υπάρχει μια καλή, φυσική μαγεία, η οποία αναφέρεται συχνά στα συγγράμματα των Αράβων και της ερμητικής λογοτεχνίας. Για παράδειγμα, τα φυτά και οι πέτρες κατέχουν θαυμάσιες δυνάμεις, τις οποίες δεν αναφέρουν καθόλου οι Πατέρες της Εκκλησίας. Χαραγμένοι πολύτιμοι λίθοι κατέχουν μυστικές δυνάμεις: φυλαχτά, μαγικές εικόνες, νομίσματα κ.α. Όλες οι ιδιότητες της γης προέρχονται από τα άστρα, γιατί, όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης, τα ουράνια σώματα καθορίζουν όσα συμβαίνουν στη γη. « Όποιος μπορεί να διαβάσει τα γραμμένα των άστρων στα σώματα, μπορεί να προβλέψει και το μέλλον τους», λέει ο Αλβέρτος και αναγνωρίζει με αυτόν τον τρόπο τη βάση κάθε τέχνης που σχετίζεται με την πρόβλεψη του μέλλοντος. Είτε πρόκειται για το διάβασμα των γραμμών του χεριού, των σπλάχνων, των γραμμών του φύλλου ενός δέντρου ή της μορφής μιας πέτρας, όλα αυτά δεν είναι παρά φυσιογνωμίες, που οι γνώστες έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν.

Αναγέννηση - Η επανεμφάνιση της φιλοσοφίας και της μαγείας

Οι Σταυροφορίες του Μεσαίωνα έγιναν οι αιτία να ξαναγνωρίσει η Δύση τα γραπτά της ελληνικής αλλά και της αραβικής φιλοσοφίας. Η πτώση του Βυζαντίου τον δέκατο-πέμπτο αιώνα έφερε εκατοντάδες λόγιους στην Ευρώπη. Οι νέες ιδέες άλλαξαν τον τρόπο σκέψης.

Η νέα σκέψη αναπτύχθηκε προπαντός στην Φλωρεντία, διότι εκεί συνέρεαν διάφοροι λόγιοι και μεταφραστές χάρη του Κόζιμου των Μεδίκων, μιας λαμπρής προσωπικότητας. Ο Κόζιμο των Μεδίκων συνέλεγε ανατολίτικα βιβλία και φρόντιζε για τη μετάφρασή τους. Όλο αυτό, μαζί με το κίνημα του Ουμανισμού, δημιούργησε ένα ρεύμα θρησκευτικής ανεκτικότητας. Και πάλι έγινε μια προσπάθεια να συμφιλιωθεί η θρησκεία με τη φιλοσοφία.

Θέλανε να θέσουν την αρχαία ανατολική σοφία σε σχέση με την εποχή τους. Η αρχαιότητα θεωρήθηκε ως μια χρυσή εποχή, την οποία ακολούθησε μια πνευματική πτώση, πρώτα σε μια ασημένια και έπειτα σε μια χάλκινη φάση. Αναγνώριζαν ότι η δική τους εποχή ήταν η μαύρη εποχή του σιδήρου και έτσι θέλησαν να ξαναπάρουν κάτι από τη λάμψη του σπόρου της χρυσής εποχής.

Αυτό είχε επίδραση και στο πώς αντιλαμβάνονταν τη μαγεία. Ξεκίνησε και πάλι η έρευνα, και ανώτατος σκοπός ήταν η κατανόηση των νόμων του σύμπαντος.

Κορνήλιος Αγρίπας του Νέτεσχάιμ. (Cornelius Agrippa von Nettesheim) - Τα τρία είδη της Μαγείας

Ο Αγρίππας (1486-1535) ήταν ένας εξαιρετικός γνώστης της εποχής του. Ήταν γιατρός, φιλόσοφος, διπλωμάτης, νομικός και δίδασκε επίσης θεολογία σε διάφορα πανεπιστήμια. Προπάντων όμως σπούδαζε και εφάρμοζε τις ερμητικές επιστήμες: αλχημεία, αστρολογία και την Καμπάλα. Προσπαθούσε να αποδείξει ότι η μαγεία ανήκει στις φυσικές επιστήμες.

Βασική, για αυτόν και την εποχή του, ήταν η διδασκαλία του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου ή αλλιώς ο νόμος της αναλογίας. Ο Θεός είχε δημιουργήσει τρεις κόσμους: τον κόσμο των στοιχείων (πνευματικό), τον κόσμο του νου και των αγγέλων και τον κόσμο των ανθρώπων. Είναι ταξινομημένοι ιεραρχικά και ο πιο χαμηλός είναι ένα αντίγραφο του ανώτερου. Όλα εμψυχώνονται από την quinta essentia, δηλαδή την ψυχή του κόσμου

Χωρίζει τη μαγεία σε τρεις κατευθύνσεις:

Τη μαγεία της φύσης ή φυσική, που βασίζεται στην αναγνώριση των ενεργητικών και μαγικών ιδιοτήτων όλης της δημιουργίας - αυτό σημαίνει στην αλληλεπίδραση των πετρωμάτων, ζώων, μετάλλων και φυτών με τις ουράνιες και θείες δυνάμεις.

Την ουράνια μαγεία ή μαθηματική, που κατανοεί τους αριθμούς ως πνευματικό-ενεργητικές δυνάμεις και εξετάζει την επίδρασή τους στη δημιουργία. Όλα όσα ζουν και υπάρχουν σχετίζονται με έναν αριθμό. Πρόκειται λοιπόν προπαντός για την αστρολογία και την αριθμολογία, όπου σύμφωνα με την κλασική ιδανική εικόνα, ο άνθρωπος διαθέτει μια ελεύθερη βούληση και μπορεί μόνος του να επιλέξει ελεύθερος το καλό ή το κακό. Τα άστρα δεν καθορίζουν τίποτα, απλώς βοηθούν ή δυσκολεύουν.

Τέλος, η τελετουργική μαγεία ή θεολογία εμπεριέχει τη βασικότερη γνώση για την εφαρμογή της μαγείας: η τελετουργία είναι μια στιγμή αιωνιότητας στο χρόνο. Η εφαρμογή της με ακρίβεια, σε συνδυασμό με μια συγκεκριμένη εσωτερική προετοιμασία και στάση, επιτρέπει στις δυνάμεις ενός υψηλότερου επιπέδου να εκδηλωθούν σε ένα χαμηλότερο.

Επειδή τα γραπτά και τα ενδιαφέροντά του ήταν δυσκολονόητα για τους περισσότερους ανθρώπους, θεωρήθηκε σύντομα ως μαγγανευτής, κάτι που του δημιούργησε πρόβλημα με τους Δομινικανούς και ακολούθησαν η φυλάκιση και η εξορία. Μάταια προσπάθησε να ξανασταθεί στα πόδια του στην Ιταλία και αργότερα στη Γαλλία και πέθανε, ούτε καν 50 χρόνων, φτωχός και ξεχασμένος στην πόλη Γκρενόμπλ.

Μαγεία και Ιερά Εξέταση

Η συγκεκριμένη επιτροπή έλεγχε για αιώνες όλα όσα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μαγικά ή παραστρατημένη γνώση. Πολλοί άνθρωποι βασανίστηκαν και θανατώθηκαν με απαράδεκτες μεθόδους.

Η νομική βάση για τις δίκες των μαγισσών ήταν ένα βιβλίο που έγραψαν το 1487 δύο Δομινικανοί με το όνομα Institoris και Sprenger. Έτσι λοιπόν ελέγχανε τις μάγισσες με το να τις ρίχνουν δεμένες στο νερό. Αν πνίγονταν, ήταν αθώες. Αν κατάφερναν να επιπλεύσουν, ήταν απόδειξη ότι τις προστάτευε ο διάβολος.

Σε αυτές τις δίκες μαγισσών ακούγονταν μόνο το κατηγορητήριο και οι μάρτυρες κατηγορίας. Η υπεράσπιση ήταν αδιανόητος όρος, και για να βρεθεί η αλήθεια χρησιμοποιούσαν όργανα βασανισμού.

Για το Α Μέρος πατήστε εδώ

Για το Γ Μέρος πατήστε εδώ

Πηγή: περιοδικό Abenteuer Philosophie

Κείμενο: Wigbert Winkler, μετάφραση από τα γερμανικά: Αγάπη Χατζημπαλάση