Είναι κοινά παραδεκτό ότι υπάρχουν κύκλοι στην ανάπτυξη του ανθρώπου, που οδηγούν από τη γέννηση στο θάνατο, περνώντας από την παιδική ηλικία, τη νεότητα, την ωριμότητα και τα γηρατειά. Ομως είναι ένας ανοιχτός κύκλος που αφήνει κρυφούς δύο αγνώστους: αυτόν της γέννησης και αυτόν του θανάτου, δηλαδή από πού ερχόμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε.

Η ανθρώπινη ζωή είναι όπως ένας κυκλικός τομέας, ένα τόξο της περιφέρειας που δεν κλείνει από μόνο του. Αν η θάλασσα επιστρέφει στη θάλασσα μέσα από τη βροχή που πέφτει από τα σύννεφα, ο άνθρωπος δεν επιστρέφει στη ζωή μετά το θάνατο. Γιατί; Ίσως από άγνοια, ίσως από φόβο, ίσως από προκαταλήψεις, ίσως γιατί έτσι η ζωή θα γινόταν πολύ πιο περίπλοκη... Το σίγουρο είναι ότι, ακόμα κι αυτοί που συλλαμβάνουν την αθανασία της ψυχής, δε συλλαμβάνουν επίσης και το ότι μια αθάνατη ψυχή μπορεί να πάρει διάφορες εξωτερικές μορφές, δε δέχονται ότι, αν είχε σώμα μια φορά, μπορεί να το έχει πολύ περισσότερες φορές.

Η ύπαρξη, αν θεωρηθεί έτσι, μετατρέπεται σε μια αυθεντική κόλαση, σε ένα αγώνα ενάντια στο χρόνο, σε ένα διαρκές παράπονο ενάντια στη μοίρα ή στην κακή τύχη, σε μια ανεξήγητη σωρεία δεινών που φαίνεται να μην έχουν νόημα. Για άγνωστους λόγους, άλλοι ζουν περισσότερο και άλλοι λιγότερο, άλλοι έχουν καλή υγεία και άλλοι παθαίνουν δεινά και αρρώστιες, άλλοι έχουν πλεονεκτήματα και καλές ευκαιρίες και άλλοι αποτυχαίνουν σε ό,τι προσπαθούν, άλλοι έχουν μέσα και περιουσία και άλλοι στερούνται τα πιο αναγκαία. Και σαν αποκορύφωμα, δε θριαμβεύει πάντα το καλό και η δικαιοσύνη, ούτε είναι πάντα δυνατό να αποδοθεί αποφασιστικά το δίκαιο υπέρ κάποιων σε σχέση με άλλους.

Αν ξεκινήσουμε από το δεδομένο ότι το ανθρώπινο ον είναι κάτι περισσότερο από το φυσικό του σώμα, κάνουμε ένα βήμα μπροστά ως προς αυτό το ζήτημα. Αν και υπάρχουν αυτοί που θέλουν να ανάγουν τις ανθρώπινες διαδικασίες σε βιολογικές λειτουργίες και σε φυσικο-χημικές μεταβολές, δεν εξηγούνται τόσο εύκολα όλα τα συναισθήματα ή οι σκέψεις μας.

Για τον καθένα αυτό είναι ένα στοιχείο που δείχνει ότι η ψυχή του ή ο νους του ξεδιπλώνονται σε άλλη διάσταση, σε άλλο επίπεδο, διαφορετικό από το καθαρά φυσικό, σε σημείο που ιδέες και συγκινήσεις μπορούν να αναστατώσουν το σώμα και το σώμα με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει ιδέες και συγκινήσεις. Γιατί να μη σκεφτούμε λοιπόν ότι η ψυχή, ο νους και ακόμα η ψυχή ή το πνεύμα - αν θέλουμε να αναφερθούμε σε κάτι ακόμη πιο λεπτό - είναι όπως η ρίζα του δέντρου που διατηρείται, παρόλο που πέφτουν τα φύλλα το χειμώνα;

Ο χειμώνας της ύπαρξης μπορεί να ξηραίνει το σώμα, όμως μένει μια ρίζα που σφύζει από ζωή και που, όταν περνάει ο κύκλος της ανάπαυσης, είναι σε θέση να ανθίζει ξανά και να καλύπτεται με άλλα ενδύματα. Αν τα πράγματα είναι έτσι, αν ο καθένας από μας επέστρεφε κάθε τόσο στη ζωή, εναλλάσσοντας αυτούς τους κύκλους με τους άλλους που ονομάζουμε θάνατο, η ύπαρξη θα ήταν μια σχολή διάπλασης.

Οι αποκτημένες εμπειρίες θα διευκόλυναν μια ανοδική εξέλιξη και πολλές από τις "αδικίες" και ανισότητες που αναφέραμε πιο πριν θα μπορούσαν να εξηγηθούν σαν ανισότητες ανάπτυξης, σαν αποτελέσματα ιδίων αιτιών που είχαν προηγηθεί, και όχι σαν απλές χαρακιές καλής ή κακής τύχης. Ο θάνατος θα έχανε τη μοιραία όψη του και θα ήταν απεναντίας μια λογική και αναγκαία ανάπαυση, όπως είναι και ο ύπνος τη νύχτα μετά από μια μέρα γεμάτη δραστηριότητες.

Το να ζει κανείς κουράζει, εξαντλεί, και ο εσωτερικός άνθρωπος, που βρίσκεται πίσω από τις μορφές που φθείρονται, ποθεί λίγη ανάπαυση. Ζωή και θάνατος, ή ύπαρξη με μορφή και ύπαρξη χωρίς μορφή, συντελούνται σύμφωνα με ιδιαίτερους ρυθμούς.

Όπως δίδασκαν οι αρχαίοι, η ψυχή χρειάζεται μια περίοδο όχι μικρότερη από πέντε φορές το χρόνο που πέρασε ζώντας στη γη, για να μπορέσει να επιστρέψει ανανεωμένη και με δυνάμεις για να βιώσει άλλες εμπειρίες.

Όμως ο κόσμος μας δε στρέφεται μόνο ενάντια στη φύση, καταστρέφοντας τις πηγές που μας βοηθούν να συντηρηθούμε, αλλά επίσης στρέφεται και ενάντια στην ίδια την ανθρώπινη ζωή. Ο φόβος - για να μην πούμε τρόμος - μπροστά στο θάνατο έχει συντελέσει στο να περικόπτονται προοδευτικά οι κύκλοι ανάπαυσης, στο να μη θέλει κανείς να παραμείνει χωρίς σώμα, κι αυτοί που επιστρέφουν, το κάνουν χωρίς να έχουν ξεκουραστεί.

Τουλάχιστον, αυτό είναι που μαθαίνουμε από τις παραδοσιακές διδασκαλίες. Καθώς κάθε φορά είναι πιο σύντομες οι περίοδοι της ανάπαυσης ή του θανάτου, είναι πιο συχνές οι περίοδοι της γήινης ζωής, οπότε μεγαλώνουν οι υλικές ορέξεις, ο πόθος για φυσικές αισθήσεις και η ανικανότητα κατανόησης μιας άλλης μορφής του είναι, που δεν είναι εγκλεισμένη σ' ένα σώμα. Οι άνθρωποι έρχονται στη ζωή "γέροι" και κουρασμένοι, νευρικοί κι επιθετικοί, όπως εκείνοι που έχουν κοιμηθεί λίγο, και όχι μόνο για μια νύχτα αλλά για πολλές και συνεχόμενες.

Η ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν στιγμές στην ιστορία που όλα φαίνονται να προχωρούν πιο γρήγορα, τα γεγονότα εξελίσσονται αλυσιδωτά με ιλιγγιώδεις ταχύτητες και οι αλλαγές είναι ασταμάτητες. Οι ιστορικοί κύκλοι, που επίσης υπάρχουν, περικόπτονται στο βαθμό που οι άνθρωποι περικόπτουν τους κύκλους της ζωής και του θανάτου τους, της δράσης και της ανάπαυλας, και η ιστορία τρέχει με την ίδια ταχύτητα με τους ανθρώπους.

Αν η ανθρωπότητα πιστεύει μόνο στα φυσικά σώματα και στα υλικά αγαθά, και η ιστορία επίσης διαμορφώνεται από αξίες υλικές και συγκεκριμένες, που είναι ακριβώς αυτές που καταστρέφονται πιο εύκολα, υποχρεώνοντας σε μια συνεχή αναζήτηση νέων τρόπων ζωής που αποδεικνύονται το ίδιο αναποτελεσματικοί, καθώς όλοι τους στηρίζονται στην ασταθή βάση του φθαρτού.

Ο φόβος μπροστά στο θάνατο καταπολεμάται με το να προσπαθήσουμε να αποφεύγουμε κάθε ιδέα που έχει σχέση μ' αυτόν, κρύβοντάς τον πίσω από μια άτακτη αναζήτηση ηδονών, για να ξεχνάμε αυτό που δε θέλουμε να θυμόμαστε.

Όμως αυτές οι ηδονές είναι σύντομες και θα πρέπει να αποκτούμε καινούρια πράγματα, για να "κλείσουμε τα μάτια μας", ώστε να μη μας υποχρεώσουν να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Θα πρέπει να μετασχηματίσουμε τη ζωή σε κάτι το διασκεδαστικό, το συναρπαστικό, ή να πέσουμε στην τρέλα των διάφορων τρόπων φυγής. Ωστόσο το "ένστικτο" της αθανασίας μας ακολουθεί από παντού και αναζητούμε τρόπους να παρατείνουμε τη ζωή, τη μοναδική ζωή, σε μια άνιση μάχη με το θάνατο.

Εδώ είναι που η επιστήμη προσφέρει τις υπηρεσίες της, όχι πια για την ευημερία ή τη σωματική υγεία, αλλά για να αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής και να αποκτηθεί πλασματικά μια αιώνια νεότητα, γιατί το ένα πράγμα φέρνει το άλλο. Αν είναι να ζήσουμε πιο πολλά χρόνια, θέλουμε να είμαστε και σε καλή κατάσταση, σα να είμαστε νέοι και δυνατοί.

Τα χαρακτηριστικά των γηρατειών είναι τόσο μισητά όσο και ο ίδιος ο θάνατος. Σήμερα διεξάγεται ένας απελπισμένος αγώνας για να μοιάσει ο άνθρωπος μ' αυτό που δεν είναι, για να δείξει ότι ο χρόνος δεν περνάει γι' αυτόν. Εκατοντάδες χειρουργικές τεχνικές προσπαθούν να επαναφέρουν στη σάρκα μια όψη σφριγηλή και δροσερή. Τα καλλυντικά κερδίζουν έδαφος στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου, όπως και κάποια είδη φαρμάκων που "σβήνουν" χρόνια και ρυτίδες.

Η γενετική χειραγώγηση, που ξεκίνησε κάνοντας κάποιες δοκιμές με ζώα, στρέφεται τώρα επικίνδυνα σε άλλα πειράματα, αυτή τη φορά με ανθρώπους, και πάντα με την ίδια προοπτική: τη φυσική αθανασία.